སྨན་རྩིས་ཁང་།
སྨན་རྩིས་ཁང་ (English: Men-Tsee-Khang or Tibetan Medical & Astro Institute )ནི་རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་པའི་མེ་འབྲུག ཕྱི་ལོ་༡༩༡༦ ལོར་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་ཆེན་པོས་ལྷ་སར་གསར་བཙུགས་གནང་བ་དང་ཕྱིས་དུས་འགྱུར་གྱིས་བོད་ས་ཡོངས་རྗོགས་རྒྱ་དམར་གྱིས་བཙན་བཟུང་བྱས་རྗེས་༌༸གོང་ས་ཏ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ཆེན་པ་མཆོག་རྒྱ་གར་དུ་བཙན་བྱོལ་ལ་ཕེབས། སྐབས་དེ་དུས་རྒྱ་དམར་གྱིས་བོད་པའི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་རྩ་མེད་དུ་གཏོང་བཞིན་པར་བརྟེན། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༡ ལོར་༸གོང་ས་མཆོག་ནས་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་དང་སྐར་དཔྱད་རྩིས་རིག་གཉིས་མ་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་དང་ཉམས་པ་སོར་ཆུད་བྱས་ཏེ་འགྲོ་བ་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་ནད་ཀྱིས་མནར་བའི་ཉམ་ཐག་སྐྱེ་འགྲོ་རྣམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་སེལ་བའི་ཐབས་སུ་དྷ་རམ་ཤ་ལ་སྨན་རྩིས་བསྐྱར་དུ་སྨན་རྩིས་ཁང་བསྐྲུན་བཞེངས་མཛད། སྨན་རྩིས་ཁང་ལ་སྡེ་ཚན་གཉིས་སུ་དབྱེ་བའི་འཛིན་སྐྱོང་སྡེ་ཚན་དང་རིག་གཞུང་སྡེ་ཚན་གཉིས་ཡོད། འཛིན་སྐྱོང་སྡེ་ཁོངས་སུ་འགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས། ཡན་ལག་སྤྱི་ཁྱབ་སྡེ་ཚན། ནང་ཞིབ་སྡེ་ཚན། དངུལ་རྩིས་ཁང་། ས་ཁང་ཚོགས་ཆུང་། སྨན་མཛོད་དང་སྨན་ཚོང་སྡེ་ཚན་སོགས་ཡོད་། རིག་གཞུང་སྡེ་ཚན་ཁོངས་སུ་སྨན་རྩིས་མཐོ་སློབ་ཁང་། སྨན་སྦྱོར་སྡེ་ཚན། ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན། སྔོ་སྦྱོར་ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན། སྨན་རྗས་ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན། དཔེ་དེབ་ཞིབ་འཇུག་དང་པར་སྐྲུན་སྡེ་ཚན། སྨན་རྩིས་བོད་ཡིག་དུས་དེབ་ཚོགས་ཆུང༌དང་སྨན་རྩིས་དབྱིན་ཡིག་དུས་དེབ་ཚོགས་ཆུང༌སོགས་ཡོད།
འཛིན་སྐྱོང་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགའགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས།
རྩོམ་སྒྲིགའགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མིའི་ཁོངས་སུ་མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་མི་རྗེ་འཕྲོད་བསྟེན་བཀའ་བློན་མཆོག་ཚོགས་གཙོ་དང་། མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་འཕྲོད་བསྟེན་དྲུང་ཆེ་ཚོགས་གཞོན། བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཆོས་ནང་ཤེས་གསུམ་གྱི་དྲུང་ཆེ་རྣམ་པ་མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་གྱི་ཚོགས་མི། སྨན་རྩིས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་རྒྱུན་ཞུགས་འགན་འཛིན། མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་བདེ་ལེགས་སྨན་ཁང་གི་འགན་འཛིན། མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་གི་འགན་འཛིན། སྨན་རྩིས་ཁང་གི་སྨན་པ་གཙོ་བོ་བཅས་འགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་སུ་ཚོགས་མི་གྲངས་དགུ་ཡོད། བོད་ཀྱི་སྨན་རྩིས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ངམ་བཀའ་ཤག་གང་རུང་ནས་ཐད་བསྐོས་གནང་བའམ་ཡང་ན། སྨན་རྩིས་ཁང་གིས་འོས་བསྡུའི་ལམ་ནས་འདེམས་སྒྲུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
ཡན་ལག་སྤྱི་ཁྱབ་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདིས་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་དང་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ཡོད་པའི་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་ཁག་ལྔ་བཅུ་ང་བཞིའི་ལས་དོན་ལ་བལྟ་རྟོགས་དང༌། ཞུ་སྒོ་ཁག་གི་ལམ་སྟོན། སྨན་ལས་པ་བཀོད་སྒྲིག རྒྱུན་གྲོན་སྟངས་འཛིན་དང༌རྩིས་ཁྲར་ཞིབ་འཇུག ནང་ཞིབ་སྡེ་ཚན་ནས་བཏོན་པའི་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་དག་གི་རྩིས་ཞིབ་སྙན་ཐོར་མཇུག་གནོན་བྱེད་བཞིན་པ་བཅས་ཡིན།
ད་ལྟ་ཡོད་བཞིན་པའི་སྨན་རྩིས་ཁང་གི་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་དག་ནི། གངས་སྐྱིད། དྷ་སྟེང་། སིམ་ལ། ཌལ་ཧོར། སྦིར། མ་ན་ལི། ཇི་སུ་པ། རྟ་བོ། ཅོང་ཏ་ར། སྤོན་ཌ། བདེ་སྐྱིད་གླིང་། དྭང་སློབ། ར་ཇི་སྤུར། ཅོག་ལམ་སར། ལ་དྭགས་རིག་ལྟེ། ནི་ཛམ་མུ་ཏུན། དིལླི་བུདྷ་ཝི་ཧར། ལྡི་ལི་བོད་སྒར། མེ་ར་ཀྲི། མོན་གྷོ་གཞིས་གྲོང་གསུམ་པ། མོན་གྷོ་གཞིས་གྲོང་དྲུག་པ། སྦེལ་ཀོབ། སེ་ར། ཀོ་ལི་སྒར། ཧུན་སུར། སྦེང་ལོར། བྷན་དྷ་ར། ། ཨོ་རི་ས། སྦུབ་ནི་ཤི་ཝར། མན་སྤར། མོམ་བྷེ། མོམ་བྷེ་མ་ལར་ཀྲེ། སེ་དྷར་བ་ཏི། ཅེན་ནེ། ཀོ་ལི་ཀ་ཏ། ས་ལུ་སྒར། ཤིས་ལོང་། བསྟན་འཛིན་སྒང་། ཀ་སྦུག རྡོར་གླིང་། སྒང་ཏོག ཇའི་སྒང་། ར་ཝང་ལ། ཏི་ཛུ། མེའོ། ཨི་ཀྲ་ན་སྒར། ཀྲུ་ཀྲིང་། རྟ་དབང་། ཆ་ཏ་པ་ཀྲི། ཅ་སྤེལ། སྤོག་ར་བྱམས་པ་གླིང་། བཀྲ་དཔལ་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་བཅས་ཁྱོན་བསྡོམས་ད་ལྟའི་ཆར་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་༥༤ ཡོད།
དདུལ་རྩིས་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདིས་ལོ་རེར་དབུས་སྡེ་ཚན་རྣམས་དང་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་ཁག་གི་སྔོན་རྩིས་བཟོ་འགོད་དང༌། རྩིས་འགོ་སོ་སོའི་ཐོག་བྱུང་སོང་བསྡད་གསུམ་གྱི་རྩིས་ཁྲ་རྣམས་ཧེ་བག་མེད་པར་ཁམས་དྭངས་བདག་ཉར་དང་། སྨན་རྩིས་ཁང་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་རྩིས་ཁྲའི་ཞུ་སྒོ་མཐའ་དག་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
དིལླི་ཕྱིར་ཚོང་།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནི། སྨན་རྩིས་ཁང་གི་གསོ་རིག་ཐོན་དངོས་དང༌། ལུས་ཕན་གསོ་རིག་ཉེར་མཁོའི་རིགས། ལོ་ཐོ་རྒྱས་འབྲིང་བསྡུས་གསུམ་དང༌། དཔེ་དེབ་སོགས་ཐོན་དངོས་རིགས་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་འབྲེལ་མཐུད་དང་ཚོང་འགྲེམས་བྱེད་བཞིན་པ་དང་སྨན་རྩིས་ཁང་གི་གཞུང་འབྲེལ་ལས་དོན་རིགས་རྒྱ་གར་ལས་ཁུངས་ཁག་དང༌། ཕྱི་རྒྱལ་གཞུང་ཚབ་ཁག་ལ་འབྲེལ་གཏུགས་བྱེད་དགོས་རིགས་དང་། དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་དང་ཕྱི་རྒྱལ་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ཏུ་ཕྱོགས་ཕེབས་གནང་དགོས་རིགས་ཀྱི་ཕྱི་བསྐྱོད་ལག་འཁྱེར་དང༌། ཐོངས་མཆན། གནམ་གྲུའི་འཛིན་ཤོག་མངགས་ཉོ་སོགས་འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་ལས་དོན་འགན་འཁུར་ཞུ་བཞིན་ཡོད།
སྡེ་ཚན་འདིས་ལོ་རེར་དབུས་སྡེ་ཚན་རྣམས་དང་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་ཁག་གི་སྔོན་རྩིས་བཟོ་འགོད་དང༌། རྩིས་འགོ་སོ་སོའི་ཐོག་བྱུང་སོང་བསྡད་གསུམ་གྱི་རྩིས་ཁྲ་རྣམས་ཧེ་བག་མེད་པར་ཁམས་དྭངས་བདག་ཉར་དང་། སྨན་རྩིས་ཁང་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་རྩིས་ཁྲའི་ཞུ་སྒོ་མཐའ་དག་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
རིག་གཞུང་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྨན་རྩིས་མཐོ་སློབ་ཁང་།
རྩོམ་སྒྲིགསྨན་རྩིས་མཐོ་སློབ་ཁང་ནི་བོད་ཀྱི་སྨན་དང་རྩིས་ཀྱི་རིག་པ་གཉིས་ཉམས་པ་སོར་ཆུད་དང༌མི་ཉམས་གོང་འཕེལ་གྱི་སྒོ་ནས་རིས་སུ་མ་ཆད་པའི་འཛམ་གླིང་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ཀྱི་བདེ་ཐབས་ལ་དམིགས་ཏེ་རང་རིགས་གཙོས་ཧི་མ་ལ་ཡའི་མི་རིགས་དང༌། རུ་སོག་གིས་མཚོན་པའི་ཕྱི་རྒྱལ་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ནས་སློབ་ཕྲུག་བསྡུ་བཞེས་གནང་སྟེ། འགྲོ་ལ་ཕན་པའི་བྱ་བཞག་སྨན་རྩིས་གཉིས་ཀྱི་རིགས་གཅིག་རྐང་འཛིན་ཚད་ལྡན་མི་སྣ་གང་མང་གསོ་སྐྱོང་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེས་ན་སྨན་རྩིས་མཐོ་རིམ་སློབ་གཉེར་ཁང་འདི་དངོས་སུ་དབུ་བརྙེས་ནས་ད་བར་མི་ལོ་ལྔ་བཅུ་སོང་བ་དང་། ལོ་ངོ་འདི་དག་གི་རིང་ལ་ཆེས་ཆེ་བའི་གྲུབ་འབྲས་སུ་རྩིས་ཆོག་པ་ནི་ཁྱོན་བསྡོམས་སྨན་སློབ་སྐབས་བཅུ་དྲུག་དང་རྩིས་སློབ་སྐབས་བརྒྱད་བྱུང་ཡོད་ལ། ཁྱོན་སྨན་པ་ཚད་ལྡན་གྲངས་༢༤༣དང་རྩིས་པ་གྲངས་༥༥བསྐྱེད་བསྲིངས་བྱས་ཡོད།
སྨན་སྦྱོར་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནི་རིག་གཞུང་དང་འབྲེལ་བའི་སྡེ་ཚན་ནང་ནས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ཤོས་གཅིག་ཡིན་ལ། སྡེ་ཚན་འདི་ལ་སྨན་པའི་ཡིག་ཚང་དང་བཟོ་སྐྲུན་ཚན་པ་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཡོད་པ་དང་། བཟོ་སྐྲུན་ཚན་པ་ལའང་ནང་གསེས་སྨན་རྒྱུ་མཁོ་སྒྲུབ་དང༌། གཙང་བཟོ། ལས་སྣོན། འཕྲུལ་འཐག རིལ་སྒྲིལ། གྲངས་བཤེར་བཅས་སྡེ་ཚན་ཁག་དྲུག་ཡོད། སྨན་སྦྱོར་སྡེ་ཚན་ནས་བོད་དང་། རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་སོགས་ནས་ཐོན་པའི་སྔོ་སྨན་དང་། གཏེར་སྨན། རིན་པོ་ཆེའི་སྨན་སོགས་སྨན་སྣ་གྲངས་ཆིག་སྟོང་ལ་ཉེ་བ་མཁོ་སྒྲུབ་དང༌། ལས་སྣོན་འདུལ་སྦྱངས་གང་དགོས་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མཐོང་བརྒྱུད་མན་ངག་ལྟར་ལག་ལེན་དང་། བདུད་རྩིའི་བཅུད་རྒྱལ་དངུལ་ཆུ་བཙོ་ཐལ་ཆེན་མོ་དང༌། ཟ་འཆིང་ཁམས་སོ་སོའི་ཐལ་བཟོ་སོགས་ཕྱག་ལེན་གྱི་རིམ་པ་ཆ་ཚང་བྱེད་བཞིན་པ་དང་། དེང་དུས་རིག་གསར་འཕྲུལ་ཆས་ལ་བརྟེན་ནས་གཙང་འཕྲོད་དང་ལས་ཆོད་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བ་དང་། གསོལ་སྨན་རྣམས་ལ་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྔར་སྲོལ་སྨན་བླའི་ཆོ་གའི་སྒོ་ནས་སྨན་སྒྲུབ་རྒྱུན་སྲོལ་ཡང་མ་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
སྐར་རྩིས་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནས་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྐར་ནག་དབྱངས་གསུམ་གྱི་རྩིས་རིག་ལས་དུས་བཞིའི་འགྱུར་ལྡོག ཟླ་བའི་འཕེལ་འགྲིབ། ཉི་ཟླ་གཟའ་འཛིན། ཉི་ལྡོག་སྔ་ཕྱི། ཟླ་བཤོལ་སོགས་དུས་བརྟག་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་དེ་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ཕྱིའི་འབྱུང་བས་མི་སྒེར་དང་འཛམ་གླིང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་འདྲ་ཐེབས་མིན་ལ་ཞིབ་འཇུག་གིས་འཆར་ཅན་ལོ་རེའི་ལི་ཐོ་རྒྱས་བསྡུས་འདོན་སྤེལ་ཞུ་བཞིན་པ་མ་ཟད། འབྱུང་ཁམས་ལྔ་དང་སྤར་ཁ་བརྒྱད། སྨེ་བ་དགུ་སོགས་ལ་རྨང་གཞི་བྱས་ཏེ་མིའི་ཚེ་ཚད་རིང་ཐུང་དང་། ལུས་པོའི་གནས་སྟངས། རྒྱུ་འབྱོར་དབང་ཐང་། ཀླུང་རྟ་གཙོ་བྱས་པའི་ཚེ་རྩིས་དང༌། ཀེག་རྩིས། བག་རྩིས། ནད་རྩིས། གཤིན་རྩིས། སྲུང་འཁོར་བསྐྱེད་པ་བཞི་ལྡན་དང་དོ་བདག་སོ་སོའི་འདོད་བསྟུན་དམིགས་བསལ་སྲུང་འཁོར་སོགས་དགོས་མཁོ་ལྟར་དུས་ཐོག་བཟོ་འདོན་ཞུ་བཞིན་པ་དང་། གཞན་ཡང་ཟོར་འཕེན་དང་གཡང་སྡེམ་སོགས་ཉིན་རེའི་ཚེས་ཆའང་དུས་ལྟར་འདོན་སྤེལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
སྔོ་སྦྱོར་ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནས་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱིས་མཛད་པའི་སྨན་སྦྱོར་ཉམས་ཡིག་ཚད་ལྡན་ཕྱོགས་སྡེབ་ཁག་གཞིར་བཞག་སྟེང་དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་སྨན་དཔྱད་རིག་པའི་སྦྱོར་བཟོའི་ལག་རྩལ་གྱི་ཐབས་ལམ་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་དེང་དུས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་དགོས་མཁོའི་རིགས་ལུས་ཀྱི་དཔལ་རྒྱས་པར་བྱེད་པའི་བྱུག་རྫས་སྣ་ཚོགས་དང་། འདུ་བ་སྙོམས་བྱེད་ཀྱི་སྨན་ཇ། གཞན་ཡང་ཁོང་དུ་བསྟེན་པའི་སྨན་མར་སོགས་བཟོ་བསྐྲུན་བྱེད་བཞིན་པ་དང་། དེ་བཞིན་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་བརྟག་ཞིབ་དང་ལེགས་སྒྲུག་བྱེད་པ། སྦྱོར་བཟོའི་གོ་རིམ་རྣམས་ཚུལ་མཐུན་ངང་དེང་དུས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་རའི་གནས་བབ་དང་བསྟུན་ཏེ་གསར་བཟོ་བཅས་བྱེད་བཞིན་པ་མ་ཟད། འགྲེམས་སྤེལ་མ་ཞུས་པའི་སྔོན་དུ་ཕན་ཡོན་བརྟག་དཔྱད་ལ་གནའ་དེང་གི་བརྟག་དཔྱད་རིག་པས་ཞིབ་མནན་བྱེད་སྲོལ་ཡོད་པ་བཞིན་ལག་ཏུ་བསྟར་བ་དང་། མཐར་བོད་སྨན་གྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྔར་སྲོལ་འགྲོ་ལུགས་བཞིན་སྨན་སྒྲུབ་ཀྱི་བྱིན་རླབས་འཇུག་ཐབས་ཀྱི་ཆོ་ག་ཡང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་དོ། །
སྨན་རྗས་ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནས་སྨན་རྫས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་ཁ་གསལ་མེད་པ་རྣམས་འོལ་ཚོད་མ་ཡིན་པར་ཁུངས་ཐུབ་འཁྲུངས་དཔེ་འདྲ་མིན་ལ་དཔྱད་བསྡུར་དང༌། བོད་ཕྱི་ནང་སོགས་ཀྱི་མཁས་པར་གོ་བསྡུར་དཔྱད་ཞིབ་བརྒྱུད་ངོས་འཛིན་ཉམས་པ་རྣམས་སླར་གསོ་དང་། ངོས་འཛིན་ཡོད་པ་རྣམས་མི་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་ཡོང་ཆེད་སྔོ་སྨན་དང་ཁྲོག་སྨན་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་སྨན་རྫས་རྣམས་ཀྱི་འཁྲུངས་ཡུལ་དང༌། སྐྱེས་གནས། རོ་ནུས། ཞུ་རྗེས། ངོ་བོ། དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ། དེ་མིན་ཨ་ཡུ་རྦེ་ད་དང་ཡུ་ན་ནི་སོགས་ལུགས་གཞན་གྱི་སྨན་རིགས་དང་དཔྱད་བསྡུར་ཞུ་འོས་རིགས་ལ་དམིགས་བཀར་གྱིས་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱིས་དཔེ་རིས་དང་འགྲེལ་པ་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཐོག་ནས་ཞིབ་འཇུག་གིས་དེབ་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཞུས་ཏེ་བོད་སྨན་སློབ་གཉེར་བ་དང༌། ལག་ལེན་པ། ཉམས་ཞིབ་གནང་མཁན་བཅས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཡོང་ཐབས་བྱེད་པ་དང་། དེ་བཞིན་སྔོ་སྨན་གྱི་སྤྱིན་ཤོག་གསོག་ཉར། སྨན་ཐང་རིགས་གསར་བཞེངས་བཅས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་སྔོ་སྨན་ཁག་ཅིག་སྐྱེ་གནས་དང་མཐུན་པར་འདེབས་ལས་ཀྱང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ།ལྷག་པར་དུ་དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་རང་བྱུང་གི་སྨན་རྫས་ལ་དགའ་ཞེན་དང༌། དོ་སྣང༌། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་མ་ཟད། དེང་དུས་ཚན་རིག་པས་བོད་ཀྱི་སྨན་རྫས་ལ་ཉམས་ཞིབ་གནང་བཞིན་པར་གཞོགས་འདེགས་དང་ཚན་རིག་ཐོག་ནས་ཁུངས་བསྐྱེལ་ར་སྤྲོད་ཐུབ་ན་སྔར་བས་བོད་སྨན་དར་ཁྱབ་ཡོང་རྒྱུར་གོམ་སྟབས་མྱུར་བ་དང༌། ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་ཐུབ་པའི་གསོ་རིག་གི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཡོང་ཐབས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་སོགས་པར་འབད་བརྩོན་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནས་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ། དེང་དུས་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ནད་རིགས་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་དུ་ཕྱི་ལུགས་གསོ་རིག་ནས་བཅོས་དཀའ་བར་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་པའི་ནད་རིགས་ཁག་ཅིག་ལ་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་བརྟག་ཞིབ་ཀྱིས་ནད་མིང་གཏན་འབེབས་དང༌། སྨན་སྦྱོར་གསར་བསྐྲུན། ཡིག་ཆ་བསྡུ་རུབ། དེང་དུས་ཚན་རིག་གི་ཁྲིམས་མཐུན་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་སྟངས་དང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་ཕྱི་ལུགས་སྨན་ཁང་ཚད་ལྡན་ཁག་ཅིག་དང་མཉམ་དུ་ཉམས་ཞིབ་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན་པ་མ་ཟད་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་མངོན་གསལ་ཐོན་ཡོད་པ་དང་། གཞན་ཡང་ཟས་སྤྱོད་སློབ་སྟོན་གྱི་དཔེ་དེབ་སོགས་ཀྱང་འདོན་སྤེལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
དཔེ་དེབ་ཞིབ་འཇུག་དང་པར་སྐྲུན་སྡེ་སྡེ་ཚན།
རྩོམ་སྒྲིགསྡེ་ཚན་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་དང་རྩིས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཏེ་སྔོན་བྱོན་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱི་དྲི་མ་མེད་པའི་བརྩམས་ཆོས་རིགས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དང་ཞིབ་འཇུག འཚོལ་བསྡུ་བདག་ཉར་བྱེད་མཁན་གྱི་སྡེ་ཚན་ཞིག་ཡིན་ལ། སྡེ་ཚན་འདི་ནས་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་རིག་གཞུང་འདི་ཉིད་ཉམས་པ་སླར་གསོ་དང་། ཡོད་པ་རྒྱུད་འཛིན། མེད་པ་གསར་འདྲེན་བཅས་རྩ་དོན་དུ་བཟུང་སྟེ་རྒྱུན་ཆད་ལ་ཉེ་བའི་སྨན་རྩིས་གཞུང་ལུགས་དང་ཉམས་ཡིག་རིགས་འཚོལ་སྒྲུབ་དང་མྱུར་སྐྱོབ། ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུ་དང་། དེང་དུས་འཚོ་བཞུགས་ཡོད་པའི་བོད་ཕྱི་ནང་གི་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་དང་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དང་ཞུ་དག་དཔར་སྐྲུན་སོགས་བྱེད་བཞིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་ཐུན་མིན་གསོ་བ་རིག་པའི་ཁྱད་ཆོས་རྣམས་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ངོ་སྤྲོད་དང་། འཕྲོད་བསྟེན་བདེ་རྩར་ཞབས་ཞུ་བསྒྲུབ་ཐུབ་པའི་དགོས་དམིགས་འོག་གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོས་བརྩམས་གནང་བའི་དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི་ཨིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་མགོ་བཙུགས་ནས་ལོ་མང་སོང་ཟིན་པ་དང་། རྩ་རྒྱུད་དང་བཤད་རྒྱུད། ཕྱི་མ་རྒྱུད་བཅས་བསྒྱུར་ཟིན་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་མན་ངག་རྒྱུད་སྒྱུར་བཞིན་ཡོད།