བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག།

འཛམ་གླིག་གི་སྐད་བརྒྱུད་ཆེ་བ་གཅིག
བོད་སྐད་ ནས་ཁ་ཕྱོགས་བསྐྱར་དུ་བཟོས་པ།

བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་བོད་ཡུལ་དང་ཉེ་འཁོར་གྱི་ས་ཁུལ་བལ་ཡུལ། འབྲུག་དང་འབྲས་ལྗོངས། ལ་དྭགས་ནས་ལྷོ་མོན་རོང་སོགས་སུ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྐད་ཡིག་དེ། ད་ཆར་ཡོངས་གྲགས་སུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ལ་ལྟོས་ཏེ་ནང་གསེས་རིགས་གསུམ་དུ་ཕྱེ་བ་སྟེ། སྟོད་དབུས་གཙང་གི་སྐད་དང་། བར་ཁམས་པའི་སྐད་དང་། སྨད་ཨ་མདོའི་སྐད་རྣམས་སོ། བོད་སྐད་ནི་ཧོར་སོག་ལ་སོགས་པ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་པ་ཁག་ཅིག་གིས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པར་མ་ཟད། བལ་ཡུལ་དང་། འབྲས་ལྗོངས། འབྲུག་ཡུལ་། རྒྱ་གར་ཤར་དང་བྱང་རྒྱུད་མངའ་སྡེ་ཁག་གཅིག་བཅས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་སུའང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་ཡོད།

སྤྱི་བཤད།

རྩོམ་སྒྲིག

འཛམ་གླིང་འཁོར་མོ་ཡུག་འདི་བདག་བཟུང་བྱེད་བཞིན་པའི་མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གི་སྐད་རིགས་དང་ཡི་གེ་ལ་ཡུལ་དེ་ཚོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་དཔགས་པའི་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚོས་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་པ་ལས་བྱ་རྒྱུ་མང་བའི་དུས་རབས་འདིར། ཁོ་བོས་ཀྱང་སྟེས་དབང་ཞིག་གིས་རྟོག་འཆར་ཐུང་ངུ་ཞིག་གླེང་ན་འདོད།

ལོ་རྒྱུས་གཏིང་ཟབ་ལ་ཕུ་ཐག་རིང་བ། ཡར་རབ་ཤེས་ཡོན་གྱིས་ཕྱུག་པའི་བོད་གངས་ཅན་པའི་ཞིང་འདིར་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མའི་ཡར་སྔོན་ནས་གླེགས་བམ་གྱི་བྲག་རི་བརྩིགས་ཡོད་པའི་འབེལ་གཏམ་རྣམས་དེང་དངོས་གཙོ་ཚན་རིག་གི་ལམ་ནས་བདེན་ཁ་ཡང་ཡང་སྟེར་གྱིན་པར་མ་ཚད། དཔེ་མཚོན་ཆུང་ངུ་ཞིག་གླེང་ན་ཡུལ་གཞན་ཤར་གླིང་ཨེ་ཤ་ཡའི་ས་བབ་ཆགས་སྟངས་སྐོར་གྱི་མཁས་པ་སུས་ཀྱང་བཞེད་མ་མྱོང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་སྟེ། མི་ལོ་ཉིས་སྟོང་གོང་ཙམ་དུ་བོད་ཡུལ་རྣམས་ཆུས་ཁེངས་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་གློ་བུར་ས་འགུལ་རྒྱུག་པ་ལྟར་ཆུ་རྣམས་གང་ཞིག་ཏུ་ཐིམས་རྗེས་བོད་དེ་མཐོ་སྒང་དུ་བུད་སོང་བ་འདྲ་བའི་ང་ཆེ་ང་བཙན་གྱི་གསུང་འབུམ་དང་ཡིག་ཚང་སོགས་སུ་བསྐྱར་གླེང་ཡང་གླེང་བརྒྱ་ཕྲག་འགའ་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། ལོ་ངོ་འདི་དག་གི་རིང་དངོས་ཁམས་ཚན་རྩལ་གྱི་མཐོ་རླབས་ཉིན་རེ་ནས་ཉིན་རེར་གནའ་བོའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་ཕྱུག་པའི་ཡུལ་ལུང་དེ་དག་ལ་འཕྱུར་རྗེས། ད་གཟོད་རང་རེའི་མེས་པོའི་ཡུལ་གྲུ་འདིར་ལོ་ངོ་ཆིག་ཁྲིའི་གོང་གི་དུད་འགྲོའི་དུས་སྒྲོམ་དང་། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་ལྔ་དྲུག་གོང་གི་མིའི་རྐང་རྗེས་དང་ཤིང་ལོའི་རྗེས་སོགས་དང་། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གསུམ་བཞིའི་གོང་གི་རྡོ་བརྐོས་ཡིག་རིགས་སོགས་ས་སྟེང་དུ་བུད་དང་འབུད་བཞིན་ཡོད་སྟབས་ཉིན་ཞིག་འགོ་མཇུག་ཆ་ཚང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྒྲོམ་བུ་ཞིག་འཛམ་གླིང་གི་སྐྱེ་བོ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱན་ལམ་དུ་དོན་མི་སྲིད་པ་མ་རེད། སྐབས་དེར་ང་ཆེ་ང་བཙན་གྱི་གསུངས་རབས་གླེགས་བམ་དེ་དག་གད་སྙིགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་རི་ཙམ་འགྱུར་རྒྱུ་ཐེ་མི་ཚོམ། དེ་ནི་ལས་འབྲས་ཀྱིས་མཛུབ་མོ་སྐོར་བཞིན་པས་རེད་ལ། སྔོན་གཤེགས་རིག་འཛིན་རྣམས་ཀྱི་བཀའ་ལུང་ལ་སླུ་བ་མེད། བདེན་པ་ནི་ནམ་ཞིག་བདེན་པར་ལས་གཡོལ་ས་མེད་པས་རེད།

ངན་ལོབ་ཏུ་སོང་བའི་བསྐྱར་གླེང་ཡང་གླེང་དེ་དག་ལས་ཆེས་ཉེས་ཁ་ཆེ་བ་ཞིག་ནི་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་ལྔ་དྲུག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་བོད་གངས་ཅན་ལྗོངས་འདིར་དུས་རབས་བདུན་པ་ཡན་ཆོད་ཀྱི་ང་ཚོའི་མེས་པོ་ཚོ་དམུས་ལོང་ཁྱུ་ཞིག་བསྒྲུབས་ཡོད་ལ། འཛམ་གླིང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དུ་འགོད་རིན་ཆོག་པའི་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་ནས་བཟུང་དཔའ་མཛངས་བློ་གྲོས་ལྡན་པའི་རྒྱལ་རབས་སུམ་བཅུའི་གྲངས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་རྣམས་གླེན་པ་ཁུ་ཚུར་ཙམ་རེ་བསྒྲུབས་ཡོད་པ་ནི་བཤགས་ན་དག་དཀའ་བའི་སྡིག་ཉེས་ཚབ་ཆེན་ཞིག་བསགས་པ་རེད་དྲན།

སྤྱིར་རིག་པས་བརྟག་ན་མི་རིགས་ཞིག་གི་སྐད་དང་ཡི་གེའི་བྱུང་རིམ་ནི་ཐོག་མར་ཡི་གེ་བྱུང་རྗེས་དེ་ནས་སྐད་རིགས་བྱུང་བ་ནི་གཏན་ནས་མི་སྲིད་སྟབས། སྐད་རིགས་ལས་རིམ་པར་ཡི་གེའི་འཕེལ་རིམ་དར་དགོས། ཡི་གེ་གསར་གཏོད་པོ་རྣམས་ཇི་ཙམ་ལྐུག་ཀྱང་སོ་སོའི་མི་རིགས་དེའི་བརྡ་དང་ཐ་སྙད་གང་ཞིག་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་འདུག་གཟིགས་རྗེས། དེ་ནས་དེ་དང་འཚམ་པའི་བརྡ་དང་ཡིག་རིགས་ཇི་ཞིག་བཟོས་ཡོད་པས་ལས། ཡུལ་ལུང་གཞན་ཞིག་གི་སྐད་ལ་བརྟེན་ནས་སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཡི་གེ་ཞིག་བཟོས་པ་དང་ད་དུང་འགོ་མཇུག་ལྷུ་མི་འཐུག་པའི་ལྷ་སྒྲུང་དང་ཀླུ་སྒྲུང་ཡོད་ཚད་སྒྲོག་བསྡད་ན། སོ་སོར་ཡོད་པའི་རིག་གཞུང་རྩ་ཆེན་འདི་དག་མི་རིགས་གཞན་དག་ནས་ཕབས་བཤུ་དང་གཡར་པོ་བྱས་པ་ཙམ་ལས་རང་ཉིད་ནི་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྤྲང་པོ་ལག་སྟོང་ཞིག་ཏུ་སྒྲུབ་བཞིན་འདུག་པས་སྐད་གསང་སྒྲོག་པའི་སྤོབས་པ་ལྡན་མེད།

གང་ལྟར་བློ་གཟུ་བོར་གནས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་པ་དག་གིས་འདི་དང་འདི་ལྟ་བུའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་བརྗོད་འདྲ་མིན་སྤེལ་བཞིན་ཡོད་ལ། ང་ཚོས་ཀྱང་གོ་སྐབས་དེ་དང་བསྟུན་ནས་སོ་སོའི་རྣམ་དཔྱོད་དང་དཔགས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་བྱ་དགོས། ཉེ་བའི་ཆར་བདག་གི་གྲོགས་པོ་ཞིག་གི་རྒྱུད་འབར་མའི་མཁས་པ་ཞིག་དང་བཀའ་མོལ་ཞུ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་བྱུང་བས། དེ་དང་བསྟུན་འབར་མའི་ཤེས་རིག་དང་སྐད་ཡིག་གི་སྐོར་ལ་དེབ་འགའ་ཀློག་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཀྱང་བྱུང་།

ཐོག་མའི་འབར་བོད་ཀྱི་འབྲེལ་བ།

རྩོམ་སྒྲིག

འབར་མ་རྒྱལ་ཁབ་ནི་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཁོངས་སུ་ཡོད་ལ་མི་འབོར་ 60,280,000 དང་། མི་ལོ་ ༡༢༠༠༠ ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་མཚུངས་ལྟར་འབར་མ་ཡང་དུས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་རིམ་པར་འགྱུར་ལྡོག་ཕྱིན་རྗེས། ད་ལྟའི་ང་ཚོས་འབོད་བཞིན་པའི་འབར་མ་ཞེས་པའི་མིང་ཐོག་ས་ནི་མཱོན་ (Mon) ཞེས་པའི་མི་རིགས་ཞིག་དང་། ཡང་ན་པྱུ་ (Pyu) ཞེས་པའི་བོད་མིའི་རིགས་ལས་ཆད་པར་འདོད་མཁན་མི་འདྲ་བ་འགའ་ཞིག་ཡོད། མཱོན་ཞེས་པའི་མི་རིགས་འདིས་ཕྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་སྟེ་ ༡༥༠༠ BC ལོར་ཡས་མས་ནས་ཨེ་རཱ་ཝ་ཌི་ (Irrawaddy) ཞེས་པའི་གཙང་པོའི་རྒྱུད་དུ་གཞིས་བཟུང་ནས་ཕྱི་ལོའི་གོང་གི་དུས་རབས་བཅུ་པའི་ནང་དུ་འབར་མའི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡུལ་སྤྱི་ལ་དབང་སྒྱུར་བའི་འགོ་ཚུག འོན་ཀྱང་དེའི་གོང་གི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་བརྒྱད་དགུའི་རིང་ལ་ཡུལ་སྤྱི་ལ་དབང་སྒྱུར་བའི་མི་རིགས་ཞིག་གམ་རྒྱལ་རབས་ཤིག་བྱུང་མེད་པ་འདྲ།

དེ་རྗེས་ཕྱི་ལོའི་གོང་གི་དུས་རབས་དང་པོའི་ནང་དུ་བོད་སྐད་སྨྲ་བའི་འབར་མའི་མི་རིགས་པྱུ་ (pyu) ཞེས་པ་དེ་ཚོས་གོང་གི་ཨེ་རཱ་ཝ་ཌིའི་ས་ཁུལ་ཁག་བདག་བཟུང་བྱས་ཏེ་རིམ་པར་གྲོང་ཁྱེར་འགའ་ཞིག་གསར་འཛུག་བྱས། དུས་ཡུན་གང་འཚམས་རིང་ཨེ་རཱ་ཝ་ཌིའི་དབུས་ཁུལ་དུ་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་དགུ་པའི་ནང་དུ་ནཱན་ཚཱའོ་ (Nanzhao) ཡིས་དབང་སྒྱུར་མ་བྱས་བར་པྱུ་ཡི་རྒྱལ་རབས་འགའ་ཞིག་བྱུང་ནས་སྟོབས་འབྱོར་དང་དབང་ཐང་ཆེན་པོ་རྒྱས་ཡོད་འདུག གོང་གི་ནཱན་ཚཱའོ་མི་རིགས་ནི་ད་ལྟའི་ང་ཚོས་འབོད་ཀྱིན་པའི་ཁམས་ཡུན་ནན་གྱི་མི་རིགས་རེད་ལ། མི་རིགས་འདིས་ཕྱི་ལོ་ ༨༤༩ ལོར་པཱ་གྷན་རྒྱལ་རབས་(Pagan Kingdom)དབུ་བཙུག་ནས་ད་ལྟའི་འབར་མའི་མངའ་རིས་ཀྱི་གཞི་ཚུགས།

གང་ལྟར་གོང་གི་ཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་དང་པོའི་ནང་དུ་འབར་མའི་མཱོན་པ་དབང་བསྒྱུར་མཁན་གྱི་བོད་སྐད་སྨྲ་བའི་པྱུ་ཞེས་པའི་འབར་མ་ནི་བོད་རིགས་ཡིན་པ་སྨྲོས་མེད་རེད་ལ། དེ་རྗེས་པྱུ་མི་རིགས་དབང་བསྒྱུར་བའི་ནཱན་ཚཱའོ་འམ་ཡུན་ནན་མི་རིགས་ནི་བཀྲུས་ན་མ་དག་པའི་བོད་རིགས་གཙང་མ་ཞིག་རེད།

འབར་བོད་བར་གྱི་སྐད་ཡིག་གླེང་བ།

རྩོམ་སྒྲིག

ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོའི་རིང་མི་རིགས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ལ་གཞིགས་ན། དེའི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གཞུང་རྣམས་ཕན་ཚུན་ཤན་ཞུགས་པ་ནི་སྨྲོས་མ་དགོས་པ་རེད།

འབར་མའི་ཡི་གེ་ག་དུས་བྱུང་མིན་དང་དེའི་བྱུང་ཁུངས་སོགས་ཀྱི་ཐད་མཁས་པ་རྣམས་ལ་འདོད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པར་ངེས། དཔེར་ན་འབར་མའི་རིག་གཞུང་དང་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཉམས་ཞིབ་ཡུན་རིང་གནང་བའི་མཁས་པ་འགས་འདི་འདྲ་གསུངས་ཡོད། “འབར་མའི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་མ་སྐད་དངས་མ་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རྒྱ་ནག་གི་སྐད་དང་འབྲེལ་ཡོད་” (Ethnologue; Languages of the World by Raymond G. Gordon ཞེས་པ་ལས་གསལ།) ཅེས་དང་། ཡང་མཁས་པ་གཞན་དག་འགས། “འབར་མའི་ཡིག་གཟུགས་ནི་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་ནང་དུ་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡི་གེ་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་ཡིན། ” ཞེས་དང་། ཡང་གཞན་འགའ་ཞིག་གིས་ “འབར་མའི་ཡིག་གཟུགས་ནི་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་དུ་པཱ་ལིའི་ཡི་གེ་བེད་སྤྱད་མྱོང་བ་ལས་རིམ་པར་བྱུང་བ་” སོགས་འདོད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འགའ་ཞིག་འདུག

གང་ལྟར་འབར་མའི་ཡིག་གེ་ལ་ཀ་རྨད་ ༣༣ ཡོད་ལ། སྡེ་ཚན་བདུན་གྱི་དང་པོ་ཀ་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་ལྔ། གཉིས་པ་ས་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་ལྔ། གསུམ་པ་ཏ་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་ལྔ། བཞི་པ་ཏ་སྡེ་གཉིས་པའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་ལྔ། ལྔ་པ་པ་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་ལྔ། དྲུག་པ་ཇ་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་བཞི། བདུན་པ་ཐ་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཡི་གེ་བཞི་དང་བཅས་རེད། དེ་དག་གི་སྒྲ་གདངས་ནི་ཕལ་ཆེར་བོད་ཀྱི་ཀ་རྨད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད་ལ། ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་འགྲོས་ཀྱང་བོད་ཡིག་དབུ་མེད་ལས་འཁྱུག་བྲིས་དང་ཤིན་ཏུ་ཐག་ཉེ། དབྱངས་ཟེར་བ་ཞིག་ལོགས་སུ་གྲངས་འདྲེན་ཚུལ་མེད་ཀྱང་ཡི་གེའི་སྦྱོར་བ་སྐབས་སུ་གྲངས་ལས་འདས་པ་ཞིག་ཡོད་ལ། དེ་དག་གི་སྦྱོར་ཚུལ་ཡང་བོད་ཡིག་གི་མགོ་ཅན་སྨད་འདོགས་རྩིགས་བསྒྲགས་ཀྱི་འགྲོས་ལྟར་རྒྱས་པར་འཆད་ཀྱིན་འདུག

ཨང་གྲངས་ཀྱི་ཐད་ལ་འབར་མའི་ཨང་གྲངས་གསུམ་པ་དང་བཞི་པ། བདུན་པ་ཕུད་པའི་དེ་མིན་ཨང་གྲངས་རྣམས་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་དང་དབྱིབས་གཟུགས་རྣམས་ནི་བོད་སྐད་ཀྱི་ཨང་གྲངས་དང་ཤིན་ཏུ་ཐག་ཉེ་བར་མ་ཟད་གཅིག་པའི་ཚུལ་དུའང་མང་ཞིག་སྣང་།

དེ་དང་དེ་འདྲའི་རྒྱུ་མཚན་མང་པོ་ཞིག་གིས་འབར་བོད་བར་གྱི་སྐད་ཡིག་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱ་དགོས་པའི་གནད་མང་པོ་ཞིག་མཐོང་གི་འདུག དཔེར་ན་གོང་གི་མཁས་པ་དེ་ཚོས་འབར་མའི་ཡི་གེ་དེ་བོད་སྐད་ལས་བརྡ་དྲངས་ཏེ་བྱུང་བར་འདོད་པར་གཞི་བཅོལ་ཚེ་དཔྱད་པར་བྱ་བ་འདི་ཡོད་དེ། བོད་ནས་ཆད་པའི་པྱུ་(Pyu)ཞེས་པའི་མི་རིགས་དེ་ཚོས་ཕྱི་ལོའི་གོང་གི་དུས་རབས་དང་པོའི་ཡས་མས་ནས་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་དགུ་པ་བར་ཨེ་རཱ་ཝ་ཌིའི་དབུས་(སྐབས་དེར་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཟེར་)ཁུལ་གྱི་རྒྱལ་རབས་བསྐྱོངས་ཡོད་ལ། ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་དེ་དག་གི་རིང་ཡི་གེ་མེད་པར་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་ཐུབ་པའི་གོ་སྐབས་མེད་པར་སེམས།

རྒྱུ་མཚན་ནི། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མའི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་ཞིང་འཛམ་གླིང་འདིར་སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་རོམ་མེན་དང་ཨེ་ལྗེབ། གྷི་རིའི་སི་སོགས་ཀྱི་གནའ་བོའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུའང་ཆེའི་སྔ་མོའི་རྒྱལ་པོ་རྣམས་ཀྱིས་སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྐྱོང་ཞིང་ཕན་ཚུན་བརྡ་སྤྲོད་དགོས་ཚེ་ཡིག་རིགས་དང་གཟུགས་བརྙན་སོགས་ཤིང་ཤུན་དང་པགས་རིགས་སོགས་ལ་བྲིས་ནས་གཏོང་གི་ཡོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་གསལ་ཐིང་རེད། སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་རྒྱལ་པོ་དེ་དག་ལ་བེད་སྤྱོད་རྒྱུའི་ཡིག་རིགས་འདྲ་མིན་ཡོད་ཆོག་པ་ཞིག་དང་། ཤར་ཕྱོགས་པའི་རྒྱལ་པོ་དེ་དག་གླེན་པ་ལུག་འདྲ་བ་རྐྱང་རྐྱང་ཇི་ལྟར་ཡིན།

དེ་ལྟར་གོང་གི་པྱུ་(Pyu)ཞེས་པའི་བོད་མིའི་རིགས་ཀྱིས་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་སྐྱོང་སྐབས་ནས་ཡི་གེ་ཡོད་པར་ངེས་ལ། ཡི་གེ་དེའང་ད་ལྟའི་ང་ཚོས་བེད་སྤྱོད་བཞིན་པའི་བོད་ཡིག་འདི་རང་ཡིན་པར་སྙམ། གལ་སྲིད་དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་དུ་བོད་ཡིག་དང་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་ནང་དུ་འབར་ཡིག་གཉིས་རྒྱ་གར་གྱི་ཡི་གེ་ལས་དཔེ་བླངས་ཏེ་བཟོས་ཡོད་ཚེ། ད་ལྟའི་འབར་བོད་བར་གྱི་སྐད་ཡིག་གཉིས་ཀ་ཆེས་འདྲ་བ་དང་ཐ་ན་ཨང་ཀི་ཚུན་ཀྱང་ཕལ་ཆེར་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ག་ཐུག དངོས་གནས་བྱས་ན་བུ་ལ་ཕ་ཡི་གདོང་རིས་དང་སྐད་ངོ་ཡོད་དགོས་མོད། འབར་བོད་གཉིས་ཀྱི་ཡི་གེ་ལ་གཉིས་ཀས་དཔེ་ལེན་སའི་རྒྱ་གར་སྐད་རིགས་ཀྱིས་ལྷད་ཞུགས་པ་ཕལ་ཆེར་མཐོང་རྒྱུ་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཀྱང་ཡོད་དགོས།

ཐོན་མི་ཨ་ནུས་བོད་ཡིག་བཟོས་པའི་སྒྲུང་གཏམ་འགའ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ཨང་ཀི་བཟོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ད་བར་མ་མཇལ། འོན་ཀྱང་འབར་བོད་གཉིས་ཀྱི་ཨང་ཀི་ནི་ཕལ་ཆེར་གཅིག་མཚུངས་རེད་འདུག་གོ།

འདི་ལྟར་བོད་ཡུལ་ཙམ་དུ་མ་ཚད་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེ་ཤོས་གཉིས་པ་སྟེ་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་དུའང་ཕྱི་ལོའི་གོང་གི་དུས་རབས་ནས་དབུ་བརྩམས་ཏེ་བོད་ཡིག་དང་བོད་སྐད་བེད་སྤྱོད་མཁན་ཡོད་ཚེ། ང་ཚོའི་མེས་པོ་ཚོས་བཞག་གནང་བའི་ཕ་ནོར་སྐད་དང་ཡི་གེའི་ལོ་རྒྱུས་འདི་ཇི་ཙམ་གཏིང་ཟབ་པ་དང་ཕུགས་བཙན་པ། ང་ཚོས་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ལས་དཔེ་བཤུ་བྱ་མི་དགོས་པར་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱིས་ང་ཚོའི་སྐད་དང་ཡི་གེ་བེད་སྤྱད་ཡོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་བཟོ་འདུག་གོ། །།

རྩོམ་ཐུང་འདི་ཉིད་འབར་མའི་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་མཁས་དབང་སྐུ་ཞབས་ཐེཨེན་ཛོ་ལགས་དང་བཀའ་མོལ་བྱུང་རྗེས་གཤེན་ཚེ་ཚང་གིས་ནུབ་ཕྱོགས་འབྲས་ལྡན་གྲོང་དུ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢ ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༢༠ ཉིན་བྲིས།། །།

ལོ་རྒྱུས།

རྩོམ་སྒྲིག

དུས་རབས་བདུན་པའི་གོང་ན་ཡར་ཀླུང་ཚོ་པ་རང་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡི་གེ་ཞིག་མེད་ཤས་ཆེ་ཡང་སྤྱིར་བོད་མིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ཡིག་རིགས་གཅིག་ཀྱང་མེད་པ་ལ་རིགས་པའི་སྒོ་དུ་མ་ཞིག་ནས་གནོད་པ་འབབ་ཅིང༌། བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་དང་འདྲ་བ་ཙམ་ཡང་ཕན་ཚུན་སུ་ཞིག་མ་ཕྱི་བྱས་ནས་བྱུང་བར་ཤོད་དཀའ་བ་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་ན་སྔ་ཤོས་སུ་འདོད་པའི་ཧིན་དྷུའི་ཡི་གེ་ཡང་བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་ལ་མ་ཕྱི་བྱས་ནས་བཟོས་པ་མ་ཡིན་ཞེས་སུས་ཀྱང་ཁ་ཚོན་གཅོད་པར་དཀའ་སྟེ། ཧིན་དྷུ་པས་བོད་ནི་དབང་ཕྱུག་གི་ཞིང་ཁམས་སུ་ཁས་ལེན་ཅིང་བྱེད་པོ་ཉེར་བཞིའི་ནང་ནས་དབང་ཕྱུག་ནི་ཡི་གེའི་བྱེད་པོར་ཁས་ལེན་པས་བོད་ཀྱིས་བཟོས་པའི་ཡི་གེ་ལ་དབང་ཕྱུག་གིས་བཟོས་པ་ཞེས་བཤད་སྲིད་དེ། རྒྱ་གར་དུ་ཆུ་བོ་གྲགས་ཅན་གངྒཱ་ཟེར་བ་བོད་ནས་བབས་པ་ཡང་དབང་ཕྱུག་གི་རལ་པ་ནས་བབས་པར་བཤད་པའི་ཕྱིར་རོ། གནའ་བོའི་བོད་ཡིག་དེ་གང་ཡིན་སྙམ་ན།

དེ་ནི་ཆེས་གདོད་མའི་སྐབས་སུ་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱི་དྲན་གྱི་རྟགས་རྡོ་དང་ཤིང་ལ་རི་མོར་བཏབ་པ་ནས་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བའི་ཡིག་རྒས་རྨར་ཡིག་ཅེས་པ་དེ་ཡིན་ལ། ཡིག་རྒས་ཞེས་པ་ནི་ཆེས་ཡ་ཐོག་གི་ཡི་གེ་ཡིན་པས་ན་ཡིག་རྒས་དང༌། རྨར་ཡིག་ཅེས་པ་ནི་དམར་ཡིག་སྟེ་ཁ་དོག་གི་ཆ་ནས་ཟངས་ཡིག་གམ་ཟངས་ཡུལ་གྱི་ཡི་གེ་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་ན་ཆོག་སྟེ། དེ་ཡང་ལོ་གྲངས་ཞིབ་པར་བརྗོད་པར་དཀའ་ཡང་གཉའ་ཁྲི་ནས་ཀྱང་རྩིས་པའི་ཆེས་ཡ་ཐོག་གི་དུས་སུ་བོད་འདིར་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་ལྟར་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་བྱུང་ཞིང་རྒྱལ་པོའི་མིང་ལ་གནོད་སྦྱིན་ནག་པོ་དང༌། ཡུལ་གྱི་མིང་ལ་ཟངས་ཡུལ་ཞེས་འབོད་པ་ལས་བོད་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་མ་བྱུང༌། དེས་ན་ཟངས་ཡུལ་གྱི་ཡི་གེ་ལ་ཟངས་ཡིག་ཅེས་འབོད་སྲིད་དེ། བོད་ཡུལ་གྱི་ཡི་གེ་ལ་བོད་ཡིག་ཅེས་འབོད་པ་བཞིན་ནོ།

ཡང་ན་རྨར་ཡིག་ཅེས་པའི་རྨ་འདི་ཨ་མྱེས་རྨ་ཆེན། རྨ་ཆུ་ལེབ་མོ། རྨ་ཡུལ་དར་ཐང་ཞེས་བོད་ཡུལ་སྟོད་སྨད་ཀུན་ཏུ་གནའ་ནས་ད་བར་གྲགས་ཆེ་བའི་ཡུལ་ལུང་འདིའི་མིང་སྣའི་རྨ་ཞེས་པ་འདི་དང་ཡང་འབྲེལ་བ་ཞིག་མེད་དམ་སྙམ། དུས་ཕྱིས་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་དེ་ཉིད་གཙོ་བོར་ལེགས་སྦྱར་གྱི་ནང་ཆོས་དེ་དག་བསྒྱུར་ནུས་ཐབས་ཀྱིས་བཅོས་སྒྲིག་མང་ཙམ་བྱས་ནས་དེ་ཉིད་ལག་ལེན་བསྟར་བ་ནས་བཟུང་བོད་དབུས་ཕྱོགས་སུ་རྨར་ཡིག་གི་བེད་སྤྱོད་དེ་ཙམ་མེད་པར་གྱུར། འོན་ཀྱང་བོན་གྱི་གསུང་རབ་ཕལ་ཆེ་བ་རྨར་ཡིག་ཏུ་ལུས་ཡོད་ཅིང་དེ་ཉིད་ཞང་ཞུང་གི་ཡུལ་དུ་ཡུན་རིང་ཙམ་འཚོ་གནས་ཐུབ་ཡོད་པས་མི་ཚོས་དེ་ལ་ཞང་ཞུང་ཡིག་རྒས་དང༌། ཞང་ཞུང་རྨར་ཡིག་ཅེས་འབོད་པ་ལས། རྨར་ཡིག་དེ་ཉིད་ཐོག་མར་ཞང་ཞུང་རང་ནས་བྱུང་བའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡང་དག་ཅིག་སུ་ལའང་བཤད་རྒྱུ་མེད་དོ་སྙམ།།

བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་རི་ལུང་ཕྲེང་བསྟར་ཞིང་། ཕན་ཚུན་འགྲོ་བཞུད་དཀའ་བ།ཞིང་ཕྱུགས་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་དབང་གིས། ཡུལ་གྲུ་སོ་སོའི་སྐད་ལ་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་རེ་ཁད་ཀྱིས་བྱུང་ཞིང་། སྐད་ཆ་གཅིག་ཉིད་ཡུལ་ལུང་གི་རྣམ་པ་དུ་མར་གྱེས་པ་ཡིས། ད་ལྟ་ཀྲུང་གོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་དུ་གནས་པའི་བོད་མིའི་སྐད་ལའང་དབུས་གཙང་གི་སྐད་དང་། ཁམས་སྐད། ཨ་མདོའི་སྐད་གསུམ་བྱུང། སྐད་ཆའི་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཡུལ་རིས་དང་ཅུང་ཟད་མི་འདྲ་སྟེ། མི་རིགས་ཤིག་གི་སྤྱི་མཐུན་གྱི་སྐད་ཆ་ལ་དུས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་དང་ས་གཤིས་གནས་བབས་ཀྱི་དབང་གིས། ཡི་གེའི་བཀླག་གདངས་དང་། ཐ་སྙད། སྒྲའི་སྦྱོར་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་ཆ་ལ་ཡུལ་གྱི་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་རེ་བྱུང་བ་དེ་ལ་ཡུལ་སྐད་ཅེས་བྱ་ཕྱིར། འདིར་དེའི་དབང་དུ་བསྟུན་ན། རང་རེའི་བོད་འདིར་ཡུལ་སྐད་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་བྱེད་པ་སོ་སོའི་ཁྱབ་ཡུལ་ནི། ད་ལྟའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཁོངས་ཡུལ་གྲུ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་དབུས་གཙང་སྐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཡུལ་དང་། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ཆབ་མདོ་དང་། སི་ཁྲོན་གྱི་དཀར་མཛེས། ཡུལ་ནན་གྱི་བདེ་ཆེན། མཚོ་སྔོན་གྱི་ཡུལ་ཤུལ། ཀན་སུའུའི་ཅོ་ནེ། ཐེ་བོ། འབྲུག་ཆུ་བཅས་ཡུལ་ཁོར་རྒྱ་ཆེན་པོ་རུ་ཁམས་སྐད་འཆད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་གྱི་བོད་རིགས་ས་ཁུལ་ཕལ་ཆེ་བ་དང་། སི་ཁྲོན་རྔ་བ་ཁུལ་གྱི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ཅིག་དང་། ཀན་སའུའི་ཀན་ལྷོ་དང་དཔའ་རིས་སོགས་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་རྣམས་ནི་ཨ་མདོའི་སྐད་ཀྱི་དབང་རིས་སུ་བྱེད་

དེང་དུས་འདིར་རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ལ་སྤྱི་སྐད་ཅིག་གཏན་ལ་ཕབ་རྒྱུ་དེ་ཚང་མའི་མིག་མདུན་དུ་ལྷགས་པའི་དོན་དག་གལ་ཆེན་ཞིག་གམ་མི་རིགས་སྤྱིའི་མདུན་ལམ་ལ་རག་ལས་པའི་ལས་དོན་གཡོལ་ཐབས་བྲལ་བ་ཞིག་ཡིན་མོད། འོན་དེ་ད་ལྟའི་བར་དུ་རང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་པའི་དཔུང་ཁག་གི་ཁྲོད་དུ་ས་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་གུ་དོགས་པོའི་རྟུལ་ཞུགས་བཟུང་ནས། ལྷ་ས་བས་ལྷ་སའི་སྐད་གནས་ལུགས་དང་མཐུན་རབས་ཀྱི་སྒྲོག་གཏམ་རི་ལྟར་སྤུངས་པ་དང་། ཨ་མདོ་བས་ཨ་མདོའི་སྐད་དག་རབས་ཀྱི་གནས་ལུགས་བྲག་ལྟར་བརྩིགས་པ། ཁམས་པས་ཁམས་པའི་སྐད་བདེ་རབས་ཀྱི་བདེན་ལུགས་སྤྲིན་ལྟར་གཡོ་བ་ལས། དོན་ངོ་མར་ས་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དྲི་མས་མ་གོས་ཤིང་མི་རིགས་སྤྱིའི་མདུན་ལམ་ལ་ཕན་པའི་དྭངས་གཙང་གི་ཁ་བཏགས་ལྟ་བུའི་ཟོལ་མེད་པའི་ལྷག་བསམ་དང་དྲང་བདེན་མངའ་བའི་སྐད་ཆ་ཤོད་མཁན་ཉུང་ཉུང་ཡིན་

བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། བོད་སྤྱི་སྐད། དབུས་སྐད། ཨམ་སྐད། ཁམས་སྐད། ཨམ་སྐད་དང་ཁམས་སྐད་གཉིས་རོང་སྐད་དང་འབྲོག་སྐད་དུ་དབྱེ་ན་ལེགས་སྙམ

བོད་མི་རིགས་ནི་ཤེས་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཧ་ཅང་རིང་བའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་ལ། སྐད་དང་ཡི་གེ་ནི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ཀྱི་དྭངས་མ་དང་བླ་སྲོག་ལྟ་བུ་རེད། དེ་ན་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་ནི་མི་རིགས་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་བོད་སྐད་ཡིག་བྱ་བའི་ལས་གནས་སྟེང་གི་དཔྱོད་ལྡན་རྣམས་ཀྱི་གཡོལ་ཐབས་མེད་པའི་འགན་འཁྲི་རེད། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་གོང་འཕེལ་དང་དཔལ་འབྱོར་དར་རྒྱས་སུ་གཏོང་བར་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ནུས་པ་ཡོད། སྐད་ཡིག་ཀྱང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་སྔར་མེད་ཐ་སྙད་སྣ་ཚོགས་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་དག་ཚན་ལྡན་གཅིག་གྱུར་གྱི་ལམ་ནས་ཁྱབ་གདལ་དུ་གཏོང་དགོས། ཆོལ་ཁ་གསུམ་གྱི་བོད་མི་ཐུན་མོང་གི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་སྤྱི་སྐད་ཅིག་གཏན་འབེབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་བོད་མི་རིགས་འདི་ཉིད་སའི་གོ་ལའི་སྟེང་ཡུན་རིང་དུ་གནས་ཐུབ་མིན་དང་རང་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུན་ཡུན་རིང་དུ་བསྲིང་ཐུབ་མིན་དང་འབྲེལ་བའི་དོན་ཆེན་ཞིག་ཡིན། དེ་བས་རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་གཅིག་གྱུར་ཡོང་དགོས་ཚེ་གཙོ་བོ་སྒྲ་གདངས་གཅིག་གྱུར་དང་ཐ་སྙད་གཅིག་གྱུར། བརྡ་སྤྲོད་གཅིག་གྱུར། སྐད་ཀྱི་གཞི་འཛིན་ས་གཅིག་གྱུར། སྤྱི་སྐད་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་ཐབས་བཅས་ལ་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཡོད

སྒྲ་གདངས་གཅིག་གྱུར

རྩོམ་སྒྲིག

མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་གྱི་ཡུལ་སྐད་སོ་སོར་ཁྱད་པར་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པའི་ནང་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ནི་གཙོ་བོ་ཞིག་སྟེ། དབུས་སྐད་ལ་མིང་གཞིའི་ཡི་གེར་སྔོན་རྗེས་མགོ་འདོགས་ཀྱི་ཡི་གེ་གཞན་སྦྱར་ཚེ་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་འགྱུར་བ་མི་གསལ་ཞིང་། བྱ་དང་ཕྱ་ལྟ་བུ་ཡ་བཏགས་ཅན་གྱི་ཡི་གེ་ཁམས་དང་ཨ་མདོ་གཉིས་ཀྱི་ཀློག་སྒྲོས་དང་མི་འདྲ་བ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད། ཨམ་སྐད་དུ་མིང་གཞིའི་ཡི་གེ་ཀ་དང་ག་གཉིས། ཏ་དང་ད་གཉིས། འ་དང་ཨ་གཉིས་ལྟ་བུ་ལ་སྔོན་རྗེས་དང་མགོ་འདོགས་མ་ཞུགས་ཚེ་ཀློག་པའི་སྒྲ་གདངས་གཅིག་པ་དང་། གཞན་ཡང་གྲི་ལ་གྱི་དང་འགྲོ་ལ་འགྱོ་། མི་ལ་མྱི་སོགས་ཀྱི་བརྡ་ཪྙིང་གི་ཐ་སྙད་སོར་བཀོལ་ཀྱང་མང་བོ་ཡོད། ཁམས་སྐད་ལ་མིང་གཞིའི་ཡི་གེར་དབྱངས་ཨི་དང་ཨུ་གཉིས་སྦྱར་བའི་སྒྲ་འདྲ་བ་དང་། རྗེས་འཇུག་ང་དང་མ་གཉིས་སྦྱར་བའི་སྒྲ་གཅིག་པ་སོགས་ཡི་གེ་སོ་སོའི་ཀློག་སྒྲ་གཅིག་པ་མང་། དེ་མིན་དབུས་སྐད་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་ཐད་ནས་དམའ་ལ་འཇམ་པ། ཨམ་སྐད་སྒྲ་གདངས་མཐོ་ལ་རྩུབ་པ། ཁམས་སྐད་ནི་དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་གྱི་སྒྲ་གདངས་རན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་སོ་སོར་རང་རང་གི་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་རེ་འདུག་པས། བོད་སྐད་གཅིག་གྱུར་བྱུང་དགོས་ཚེ་སྒྲ་གདངས་གཅིག་གྱུར་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཧ་ཅང་ནས་གལ་ཆེན་ཞིག་རེད།

ཐ་སྙད་གཅིག་གྱུར།

རྩོམ་སྒྲིག

བོད་སིལ་བུར་ཐོར་ནས་ད་ལྟའི་བར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ནང་དངོས་པོ་གསར་བ་བྱུང་བའི་རིགས་བགྲང་གིས་མི་ལོངས། དེ་དང་བསྟུན་ནས་མིང་ཚིག་གསར་བ་བྱུང་བའང་བགྲང་གིས་མི་ལོངས་མོད། གསར་བྱུང་ཐ་སྙད་དེ་དག་ལ་བཀས་བཅད་ཀྱིས་གཅིག་གྱུར་བྱས་མ་མྱོང་བས། མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དང་བྱེ་བྲག་གིས་ཡུལ་གྲུ་སོ་སོ་ན་དངོས་པོ་གཅིག་ལ་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་བྱུང་ཡོད། དེར་བརྟེན་དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཅན་གྱི་མིང་གསར་མང་བོ་བྱུང་བ་ནི་བོད་སྐད་གཅིག་གྱུར་ལ་ཪྙོག་དྲ་བཟོ་བའི་གནད་དོན་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པས། ང་ཚོས་ཐོག་མར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཡང་དག་པའི་སྲིད་ཇུས་འོག་ནས་བོད་སྐད་ཡིག་གཅིག་གྱུར་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་མཐུན་ཚོགས་འཛུགས་དགོས་ལ། ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དེ་དང་མཐུན་ཚོགས་དེར་རང་རང་གི་ཡུལ་ཁམས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་རྨང་གཞི་བཟང་བའི་མཁས་པ་མང་བོ་གདན་ཞུ་བྱས་ཏེ་ཐ་སྙད་གསར་བ་མི་འདྲ་བ་རྣམས་གཅིག་གྱུར་གཏན་འབེབས་དང་ཁྱབ་གདལ་བྱས་ཏེ་བོད་སྐད་ཡིག་ལ་སྐད་གསར་བཅད་ཐེངས་བཞི་བ་བྱེད་རན་

ཁྱད་པར་དུ་དེང་རབས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། ཚན་རིག་བཅས་ལས་བྱུང་བའི་ཐ་སྙད་གསར་བ་གྲངས་མང་བོ་ཡིག་བསྒྱུར་བྱེད་སྐབས། མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་བོད་སྐད་ཡིག་གཅིག་གྱུར་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་བཀས་བཅད་ལྟར་བསྒྱུར་ན་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་གཏན་འབེབས་ལ་ཕན་པ་ཆེན་པོ་ཡོད་པར་སེམས། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་བོད་ལྗོངས་ཚགས་པར་དང་རྒྱང་སྒྲོག་ལ་རང་འདོད་ལྟར་བསྒྱུར་བའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་ཚོགས་པ་ཞིག་དང། མཚོ་སྔོན་ཚགས་པར་དང་རྒྱང་སྒྲོག་ལ་ཡང་རང་འདོད་ལྟར་བསྒྱུར་བའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་ཚོགས་པ་ཞིག ཀན་ལྷོ་དང་རྔ་བ། དཀར་མཛེས་སོགས་ཀྱི་ཚགས་པར་དང་རྒྱང་སྒྲོག་ལའང་དེ་ལྟ་བུའི་ཐ་སྙད་གསར་བའི་ཚོགས་པ་ཞིག གཞན་པའི་མི་སྐོར་ཁག་ཞིག་གིས་གཞན་གྱིས་བཏགས་པའི་ཐ་སྙད་གསར་བ་བློར་མི་འབབ་ལ་རང་ཉིད་ཀྱིས་མིང་ཚད་ལྡན་ཞིག་འདོགས་མི་ཐུབ་པ་བཅས་ཀྱི་དབང་གིས། རྒྱ་སྐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཐད་ཀར་སྤྱོད་པ་སོགས་ནི་བོད་སྐད་གཅིག་གྱུར་ལ་ཕན་རྒྱུ་ལྟ་ཞོག མདོ་གཏུགས་ན་བོད་སྐད་ཁ་འཐོར་དགུ་འཐོར་དང་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནས་སུ་གྱུར་བའི་གཏོར་བརླག་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན་འདིའི་ཕྱོགས་སུ་དོ་སྣང་བྱེད་རྒྱུ་གལ།

བརྡ་སྤྲོད་ཐད།

རྩོམ་སྒྲིག

སྤྱིར་མི་རིགས་གང་ཞིག་གི་སྐད་རིགས་ཡིན་ཀྱང་བརྡ་སྤྲོད་ནི་སྐད་རིགས་དེའི་ནང་གི་སྲོག་སྙིང་ལྟ་བུ་ཡིན་ལ། གལ་ཏེ་སྐད་རིགས་དེའི་ནང་དུ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་རྣམ་པར་མི་མཐུན་པའི་སྣང་ཚུལ་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་ན། སྐད་རིགས་དེ་ས་གནས་རང་བཞིན་ཅན་ནམ་ཡུལ་ཁམས་རང་བཞིན་ཅན་དུ་གྱེས་པའི་མཚོན་རྟགས་གཙོ་བོའམ་སྐད་རིགས་དེའི་གཞི་རྩའི་སྒྲིག་གཞི་ཐོར་བཞིན་པའི་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན། ད་ལྟ་རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་གནས་བབ་ཚད་དེར་སླེབས་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། ཨ་མདོ་བས་“ང་མི་འགྲོ”ཞེས་པ་ལ། ལྷ་སའི་ཁ་སྐད་ཀྱི་ནང་ནས་“ང་འགྲོ་གི་མིན”ཞེས་པ་དང་། ཨ་མདོ་བས“ངས་མ་མཐོང་”ཞེས་པ་ལ། ལྷ་ས་བས“ངས་མཐོང་མ་སོང་”ཞེས་པ། ཨ་མདོ་བས་“ངས་མ་ཟོས”ཞེས་པ་ལ། ལྷ་སའི་སྐད་དུ་“ངས་ཟ་མ་སོང་”ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞི་རྩའི་སྒྲིག་གཞི་ཐོར་ཟིན་པའི་ཉེན་ཁ་སྣ་ཚོགས་ཡོད། སྤྱིར་འདྲ་མིན་གྱི་མིང་བརྡ་གསར་བ་སྣ་ཚོགས་བྱུང་བ་ཡིས་བོད་སྐད་གཅིག་གྱུར་ལ་འགལ་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་བཟོས་ལོས་ཡོད་མོད། ང་རང་གི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན་བོད་སྐད་ཡིག་གི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་ཐོར་བཞིན་པ་ནི་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་རྩ་བའི་སྒྲིག་གཞི་ཁ་ཁར་གྱེས་པའམ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་གནད་དོན་ཆེན་པོ་ཞིག་གམ་སྤྱི་སྐད་གཏན་འབེབས་ཐད་ཀྱི་གེགས་རྐྱེན་ཚབས་ཆེན་ཞིག་ཏུ་འདོད་པས། འདིའི་ཐད་ལ་ང་ཚོ་ཚང་མས་སྔ་སེ་ནས་ཅིས་ཀྱང་བསམ་བློ་གཏོང་རན་རེད། མི་རིགས་གང་དེའི་སྐད་ཆའི་ནང་གི་བརྡ་སྤྲོད་ནི་མི་རིགས་དེའི་བསམ་བློ་གཏོང་སྟངས་དང་སྦྲེལ་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྐད་ཆའི་ནང་གི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་རྩ་བའི་སྒྲིག་གཞི་འཐོར་བཞིན་པ་ནི་མི་རིགས་གང་དེའི་བསམ་བློ་གཏོང་སྟངས་ཁ་ཁར་གྱེས་བཞིན་པའི་མཚོན་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པས། རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་ད་ལྟ་རང་ཉིད་གནས་བབ་གང་འདྲ་ཞིག་དང་འཕྲད་ཡོད་པར་བསམ་གཞིགས་བྱ་རན་རེད།

ཡུལ་སྐད་གང་གཞི་འཛིན་ས་བྱ་རྒྱུ།

རྩོམ་སྒྲིག

བོད་སྤྱི་སྐད་ཅིག་གཏན་འབེབས་བྱ་བ་ལ་ཡུལ་སྐད་དམ་སྒྲ་གདངས་གང་ཞིག་ཚད་གཞིར་འོས་པ་གཏན་འབེབས་བྱེད་དགོས་པ་རྨང་གཞིའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་མོད། རང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་པའི་སྡེ་ན་ཡུལ་སྐད་རྒྱུན་གང་སྤྱི་སྐད་ཀྱི་གཞི་འཛིན་ས་བྱེད་དགོས་པའི་ཐད་ལ་དབུས་གཙང་བས་དབུས་ཕྱོགས་ཀྱི་ལ་རྒྱ་བཟུང་ནས་ལྷ་སའི་སྐད་གཞི་འཛིན་དགོས་པའི་ཁ་ཕོ་སྣ་ཚོགས་སྒྲོག་པ་དང་། ཨ་མདོ་བས་ཨ་མདོའི་ལ་རྒྱ་བཟུང་ནས་ཨ་མདོའི་སྐད་དག་རབས་ཀྱི་གནས་ལུགས་བརྒྱ་འཚོལ་སྟོང་འཚོལ་བྱེད་པ། ཁམས་པས་ཁམས་ཀྱི་ལ་རྒྱ་བཟུང་ནས་ཁམས་སྐད་བདེ་རབས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་དུ་མ་དྲངས་ཏེ་གཅིག་ཐོག་ལ་མི་ཞོག་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་བོ་ཞིག་ང་ཚོའི་མིག་མདུན་དུ་ལྷགས་ཡོད་པ་འདི་ནི། རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནས་སུ་བསྐྱོད་པའི་གནད་དོན་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད།

དེ་བས་སྤྱིར་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་བཤད་ན་ལྷ་ས་ནི་རང་རེའི་བོད་གངས་ཅན་པའི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་སོགས་ཀྱི་ལྟེ་བ་ཡིན་ཞིང་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བཀས་བཅད་རིམ་པ་གསུམ་གྱི་ལྟེ་བའང་ཡིན་ངེས་པས། ཡུལ་སྐད་དཀྱུས་མ་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ཁོ་ཐག་ཡིན་ལ། ཕྱི་གླིང་བའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་དག་གིས་ཀྱང་ལྷ་སའི་སྐད་བརྗོད་བཞིན་ཡོད། ད་ལོའི་ཟླ་བ་དྲུག་པར་ཧྥ་རན་སི་ནས་འཚོགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོན་གྱི་ཤེས་རིག་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་དུའང་ང་རང་ལ་སྔ་ན་མེད་པའི་མྱོང་ཚོར་གསར་བ་ཞིག་བྱིན་པ་ནི། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་བཞིན་པའི་ཕྱི་གླིང་བ་ཚོས་བོད་སྐད་ཅེས་ན་ལྷ་སའི་སྐད་ལ་གཙིགས་ཆེན་བྱེད་པ་ལས། ཨམ་སྐད་དང་ཁམས་སྐད་ཅེས་ན་དེ་འདྲའི་གཙིགས་ཆེན་རྩ་བ་ནས་བྱེད་ཀྱི་མེད་དེ་། དཔྱད་རྩོམ་སྒྲོག་གླེང་བྱེད་སྐབས་ལྷ་སའི་སྐད་དམ་དབྱིན་སྐད་ཀྱིས་བཤད་པ་ལས། ཨམ་སྐད་དམ་ཁམས་སྐད་ཀྱིས་བཤད་ན་ལོ་ཙཱ་བྱེད་དགོས། དེ་མིན་ལྷ་སའི་སྐད་ནི་ཨམ་སྐད་དང་ཁམས་སྐད་གཉིས་ལས་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་དབྱེ་བ་གསལ་ཞིང་འདེག་འཇོག་འགྱུར་ཁུག་དང་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་པས། བདག་གི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན་ལྷ་སའི་སྐད་བོད་སྤྱི་སྐད་ཀྱི་གཞི་འཛིན་སའི་རྨང་གཞིར་ངོས་བཟུང་ན་འགྲིག་སྙམ།

ཡིན་ཡང་། ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱི་ནང་ནའང་འདོར་དགོས་པ་ཡོད་ངེས་ཏེ། དཔེར་ན་ལྷ་སའི་སྐད་དུ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་འགྲོས་མང་པོ་ཞིག་ཉམས་པའམ་བོད་སྐད་དང་མི་མཐུན་ལ། བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ཚགས་མི་དམ་པ། ཐ་སྙད་ཀྱི་ཐད་ནས་དབྱིན་སྐད་དང་སོག་སྐད། རྒྱ་གར་གྱི་མིང་སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འདྲ་མིན་མང་བོ་ཡོད་པས། འདི་དག་འདོར་བྱའམ་དོ་སྣང་བྱེད་དགོས་པའི་གནད་དོན་ཆེན་པོ་རེད།

བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས་ལ་དཔྱད་པ།

རྩོམ་སྒྲིག

ནམ་མཁའི་ནོར་བུ། མཁས་དབང་ནམ་མཁའི་ནོར་བུ་མཆོག་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་བགྲོ་གླེང་ཐེངས་དང་པོའི་སྟེང་དུ་སྤེལ་བའི་དཔྱད་གཏམ། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས་ལ་ཞིབ་ནན་དུ་དཔྱད་དགོས་པ། ད་རམ་རང་གཞུང་ཤེས་རིག་ལྷན་ཁང་ནས་ཐུགས་འཁུར་ཆེ་བཞེས་ཀྱིས། ཤིན་ཏུ་གནད་ཆེ་ལ་རྩ་འགང་ཆེ་བའི། བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་གནས་བགྲོ་གླེང་གི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དང་པོ་འདི་བཞིན་དངོས་སུ་ཚུགས་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་དང༌། མ་ཟད་གུས་རང་ལའང༌། བོང་བ་གསེར་གཟིགས་ཀྱི་དཔེ་ལྟར། མཁས་དབང་ལྷན་ཚོགས་འདིར་འོང་དགོས་བཀའ་ཕེབས་ནན་བསྐུལ་བཀའ་དྲིན་ཐོབ་པར་བརྟེན། ཐེངས་འདིའི་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་གནས་སྐོར་གྱི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་འདིར་དངོས་སུ་བཅར་ནས། ཕྱོགས་སོ་སོ་ནས་ཕེབས་གནང་བའི་མཁས་དབང་རྣམ་པ་དང༌། དེར་མ་ཟད་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ལ་དོ་སྣང་དང་བརྩེ་ཞེན་གནང་མཛད་པའི་མཁས་དབང་མང་པོ་ཞལ་མཇལ་ལྷན་ཚོགས་ཐོག་མ་འོངས་བོད་ཀྱི་མི་བརྒྱུད་ཚོའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གོ་རྟོགས་མཐའ་དག་གི་རྨང་གཞི་མེད་དུ་མི་རུང་བ། བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་གནས་སྐོར་རྣམས་མི་ཉམས་གོང་འཕེལ་དང༌། ཉམས་པ་སོར་ཆུད་འབྱུང་བའི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་གཞི་རྩའི་ཐོག་ནས་བཀའ་མོལ་ཞུ་བའི་གོ་སྐབས་ཐོབ་པ་ལའང་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞེས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གང་ལ་ཟེར་ན། ད་ལམ་བརྡ་སྤྲོད་རིག་གནས་སྐོར་གྱི་གྲོས་གཞི་འདི་ནི། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་གཞི་རྩ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རང་ལ་ཐུག་ཅིང༌། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དེ་ལ་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཟེར་གྱི་ཡོད་སྟབས། བརྡ་སྤྲོད་ཅེས་བྱ་བ་དེ་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ཡིག་ཁོ་ན་ལ་ངོས་འཛིན་པ་དང༌། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་ཁུངས་དེ་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ཡིག་ཁོ་ན་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ན་འགྲིག་གི་ཨེ་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ཡིག་འདི་ཉིད་ཤར་ཕྱོགས་པའི་ཤེས་རིག་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཕྱོགས་དང༌། མ་ཟད་ནང་ཆོས་རིག་པ་དང༌། དེ་འབྲེལ་གྱི་ཤེས་རིག་མང་བོ་ཞིག་གི་སྐོར་སློབ་སྦྱོང་གཏིང་ཚུགས་བྱེད་ཕྱོགས་སུ་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ངེས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཅི་འང་མེད་ཅིང༌། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ལའང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད་ངེས་པ་ནི་ཞུ་མ་དགོས། འོན་ཀྱང༌།བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞི་རྩ་བོད་ཀྱི་སྐད་ནི། བོད་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་སྲིད་པ་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས་ལ། ཡི་གེའང༌། ང་ཚོར་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་གྱི་དུས་ཐོན་མི་ཨ་ནུས་བོད་དུ་ཡི་གེ་གསར་དུ་འབྲི་བའི་སྲོལ་བཏོད་པར་གྲགས་མོད། ང་ཚོས་གཟིགས་རྒྱ་ཆེ་ཙམ་རེ་གནང་བ་ཡིན་ན། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་སུ་གནའ་བོའི་ཞང་ཞུང་གི་ཡིག་རྒན་ནམ།ཞང་ཞུང་གི་སྨར་ཆེན་ཞེས་པ་ནས་སྨར་ཆུང་གི་ཡིག་ཚུགས་དང༌། དེ་ནས་བོད་ཡིག་བྱུང་ཚུལ་མང་པོ་ཞིག་གསུང་སྲོལ་ཡོད་འདུག གསུང་ཚུལ་དེ་ལ་དཔྱད་ན། བོད་ཀྱི་ཐོག་མའི་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་དུས་ནས་བཟུང་བོད་དུ་ཡི་གེའི་འབྲི་སྲོལ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་འདྲ་ཞིག་འདུག བོན་གྱི་ལུགས་སུ་གྲགས་ཆེ་བའི་སྲིད་པ་སྤྱི་མདོས་སུ་གྲགས་པའི་དཔེ་འདྲ་མིན་འགའ་རེ་ཡོད་འདུགང་རང་གིས་མངོན་སུམ་མིག་མཐོང་བྱུང་བ་ལའང༌། ཁམས་ནས་བྱུང་བ་དང༌། སྟོད་ནས་བྱུང་བ་དང༌།བལ་ཡུལ་ནས་བྱུང་བ་གསུམ་ཙམ་ཡོད་འདུག་པ། དེ་དག་གི་མཛད་བྱང་དུ་གཙོ་ཆེན་པོ་ཞེས་པ་དང༌། གཤེན་པོ་ཁྲི་ན་ཁོད། ཅེས་པའི་མཚན་འདི་གཉིས་ཡོད་འདུག་ལ། གཤེན་བོ་འདི་གཉིས་ནི། བོད་རྒྱལ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་འོག་ཙམ་ན་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཚོའི་སྐུ་གཤེན་ཡིན་པའི་ཚུལ།བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་མང་ནས་གསལ་པོར་བཤད་ཡོད་པ་དེ་ཚོ་ལ་ཐུགས་སྣང་ཅུང་ཟད་རེ་གནང་བ་ཡིན་ན། ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་གྱི་གོང་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྒྱལ་པོ་ཚོའི་སྐུ་རིང་ལ་ཡི་གེའི་འབྲི་སྲོལ་ཡོད་པ་གསལ་པོར་མཁྱེན་ཐུབ། དེར་མ་ཟད་ལོ་ཆེན་བཻ་རོའི་འདྲ་འབག་ཆེན་མོའི་ནང་དུའང༌། ཐོན་མིས་བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་བསྒྱུར། ཅེས་གསུངས་པ་ལས་སྔར་མེད་གསར་བཟོ་གནང་ཚུལ་མི་གསལ། བོད་དུ་ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་གྱི་སྔོན་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་འབྲི་སྲོལ་བྱུང་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང༌། ཡི་གེ་ཡོད་པའི་ཁུངས་གསལ་པོ་ཞིག་བསྟན་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་ཁུངས་བསྟན་ཐུབ་པ་དང༌། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཤེས་རིག་རང་ཁུངས་ནས་བྱུང་ཡོད་པར་བསྟན་ཐུབ་པའི་དགོས་པ་དང་དགེ་མཚན་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཡོད་ངེས་པ་ནི་གུས་རང་ནས་བྲིས་པའི་དེབ་ཆུང་༼ནོར་བུའི་དོ་ཤལ༽དུ་ཞིབ་གསལ་ཡོད་པས་དེར་གཟིགས་ཙམ་གནང་ཐུབ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གུས་རང་ནས་ད་སྔོན་མི་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞིའི་རིང་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭར་སློབ་བསྐུལ་དང་འབྲེལ། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གང་ཅིའི་སྐོར་ལ་རྟོག་ཞིབ་གང་ཐུབ་བགྱིས་པའི་ཉམས་མྱོང་དུ། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ནོར་བུའི་བང་མཛོད་ལྟ་བུ་འདི་ཉིད་ཀྱི་གཞི་རྩ་དེ། རྒྱ་དཀར་ནག་དང་ཆ་འདྲ་བ། ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས་དེ་བོད་རང་ལ་གཏུགས་ཐུབ་པ་ཞིག་མ་བྱུང་ཐབས་མེད་ཅིག་ཡིན་འདུག་ལ།དེ་བཞིན་གཏུག་རྒྱུའང་ཡོད་ངེས་པ་འདྲ་ཞིག་འདུག གལ་ཏེ་རང་ཁུངས་བཙན་པོ་ཞིག་མེད་ཕྱིན་ཆད་ཤེས་རིག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དང་གཏིང་ཟབ་པོ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ནའང༌། ཤེས་རིག་རྙིང་པའམ། དེ་དག་གི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་མའི་གོ་སར་སླེབས་མི་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཤེས་རིག་དེ་ཚོ་ནི་གོ་སར་ཡོད་པའི་ཤེས་རིག་ཁག་གི་མཛེས་རྒྱན་འདྲ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ནས། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གིས་དམན་ས་མི་འཛིན་ཐབས་མེད་འདྲ་ཞིག་ཡོང་བ་མངོན་གསལ་ལགས། དེ་འདྲ་ཡིན་སྟབས།ང་ཚོ་བོད་མི་རང་ནས་བོད་མིའི་ཤེས་རིག་གི་ཁུངས་གསལ་པོ་ཞིག་བསྟན་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། མ་འོངས་པར་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཤེས་རིག་ཚང་མའི་གཞི་རྐང་བརྟན་པོ་ཞིག་ཚུགས་ཐུབ་པ་ཡོང་གི་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ཐོན་མིས་བོད་སྐད་དེ་ལེགས་སྦྱར་གྱི་རྣམ་དབྱེའི་ལུགས་སུ་སུམ་རྟགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མཛད་ཅིང༌། དེ་ཡང༌། དཔེར་ན། ཞང་ཞུང་གི་སྐད་དུ། འབྲེལ་སྒྲའི་ཕྲད་མི་འདྲ་བ་བཅུ་གཅིག་ཙམ་ཡོད་འདུག་པ། དེ་དག་ཐོན་མིས་འབྲེལ་སྒྲ་ལྔར་བསྡུས་གནས་བས་མཚོན་བོད་ཡིག་གི་སྲོལ་དེ་སྟབས་བདེ་ལ། བེད་སྤྱོད་བྱེད་སླ་བའི་སུམ་རྟགས་ཀྱི་ལུགས་འདི་བཞིན་བཀའ་དྲིན་གནང་བ་མིན་ནམ་བསམ་གྱི་འདུག གང་ལྟར་ཡང༌། ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཅེས་གསུངས་པའི་ཚེ། དེའི་ཁོངས་སུ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རྙིང་མ་དེ་ཚོ་ལའང་ཐུགས་དགོངས་ཅུང་ཟད་རེ་བཞེས་དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་པོ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ད་ལམ་གྱི་ཚོགས་འདུ་འདིར། ཡུལ་ཁག་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ཞིག་ནས་མཁས་དབང་མང་པོ་ཞིག་ཕེབས་ནས། ལྷན་རྒྱས་ཚང་མས་དེང་དུས་སུ་དགོས་ངེས་ཀྱི་མིང་ཚིག་གསར་བཟོ་དང༌། སྒྲ་བསྒྱུར་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་སྐོར་དགོངས་འཆར་དང་སློབ་སྟོན་གཅིག་ལས་གཅིག་ཟབ་པ་འདྲ་པོ་མང་པོ་ཞིག་གསུངས་སོང་བ་དེ་ཚོ་ལ་དགའ་བསུ་དང་མོས་མཐུན་ཞུ་རྒྱུ་ཙམ་ལས་དམིགས་བསལ་ཞུ་དགོས་མི་འདུག འབྱུང་འགྱུར་ཚོགས་འདུ་འདི་བཞིན་གྲུབ་མཚམས། ཤེས་རིག་ལྷན་ཁང་དང༌། རྩོམ་སྒྲིག་ཁང་བཅས་ཀྱིས་ཐུགས་འགན་ཆེ་བཞེས་དང་འབྲེལ་མཐུད་ཡོད་པའི་ཐོག་ནས། རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་བཞུགས་གནང་བའི་མཁས་དབང་རྣམ་པ་ཚོས་ཀྱང༌། ཚོགས་འདུར་བཀའ་མོལ་དང༌། བགྲོ་གླིང་དུ་ཇི་ལྟར་ཞལ་བཞེས་གནང་བ་རྣམས་ཐུགས་འགན་གང་ཐུབ་ཐུབ་རེ་བཞེས་ཐུབ་པ་དང༌།ཚོགས་འདུ་འདིའང༌། འབྱུང་འགྱུར་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དར་རྒྱས་རྨང་གཞི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། བསྐྱར་དུ་ཚོགས་ཐེངས་གཉིས་པ་ཞིག་གང་མྱུར་འབྱུང་ཐུབ་པ་ཞིག་དང༌། དེ་བར་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་དགེ་རྒན་རྣམ་པ་ཚོས་ཀྱང་ཉམས་མྱོང་གང་མང་མང་ཞིག་བསྡུ་གསོག་གནང་ཐུབ་པ་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་བཞུགས་པའི་མཁས་དབང་རྣམ་པས་ཀྱང་ཐུགས་འཁུར་ཞལ་བཞེས་གང་གནང་བ་རྣམས་ཀྱི་འཇུག་ཐོག་རེ་མཛད་དུ་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་རེ་བསྐུལ་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

བོད་སྤྱི་སྐད་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་ཐབས།

རྩོམ་སྒྲིག

གཅིག་ནས་བོད་སྐད་ཡིག་གཅིག་གྱུར་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་བཙུགས་ཏེ་གསར་བྱུང་གི་ཐ་སྙད་ཚང་མ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ཐག་གཅོད་བྱས་རྗེས་ད་གཟོད་སྤྱི་ཚོགས་སུ་བཀྲམ་པ།
གཉིས་སུ་བོད་སྐད་ཡིག་གཅིག་གྱུར་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་བོད་ཡིག་གསལ་བྱེད་སུམ་བཅུའི་ཀློག་སྟངས་ལྷ་སའི་ཀློག་སྟངས་ལྟར་ཐག་གཅོད་བྱས་ཏེ། དེའི་ཐད་ཀྱི་དགེ་རྒན་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་ནས་གསོ་སྐྱོང་ནས་ཏེ་སློབ་གྲྭ་སོ་སོའི་ནང་ཁྱབ་གདལ་བྱས་ན་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་སྟེང་ནས་མི་འགྱངས་པར་གཅིག་གྱུར་ཡོང་སྲིད་།
གསུམ་ནས་རྒྱང་སྒྲོག་དང་བཪྙན་འཕྲིན། ཚགས་པར་ཁང་སོགས་བཅས་ཆ་འཕྲིན་ལས་ཁུངས་གཙོ་བོ་དག་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་མིང་གསར་རྣམས་གཞི་རིམ་ལ་རྒྱུད་སྒྲོག་བྱ་རྒྱུ།
བཞི་རུ་སློབ་གྲྭ་སོ་སོ་ནས་སྤྱི་སྐད་དམ་ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་གྲྭ་སོ་སོས་ཁ་རྒྱུགས་ལེན་སྐབས་སྤྱི་སྐད་དམ་ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱི་བྱང་ཚད་ལ་གདེངས་འཇོག་བྱ་རྒྱུ།
ལྔ་ནས་ཞིང་ལྗོངས་ལྔའི་སློབ་དེབ་སྤྱི་སྐད་དམ་ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱི་ཐོག་ནས་སྒྲ་ཕབ་སྟེ་སློབ་གྲྭ་སོ་སོར་བཀྲམ་རྒྱུ།
དྲུག་ནས་གྲོས་ཚོགས་ཆེ་མ་ཆུང་གསུམ་གང་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་སྤྱི་སྐད་དམ་ལྷ་སའི་སྐད་ཤོད་ཅི་ཐུབ་ཀྱི་གོ་སྐབས་བརྩོན་ལེན་བྱ་རྒྱུ།
བདུན་ཏུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་ཕྱོགས་སོ་སོ་ནས་སྤྱི་སྐད་དམ་ལྷ་སའི་སྐད་བྱང་རྩལ་འགྲན་བསྡུར་གྱི་བྱ་འགུལ་སྣ་ཚོགས་སྤེལ་རྒྱུ།

ka [ká/k’á] kha [kʰá/xá] ga [ɡà/ɣà] nga [ŋà]
tsja [tɕá/tɕ’á] tsjha [tɕʰá/ɾ̞̊ʲá] dzja [dʑà/ɾ̞ʲà] nja [ɲà]
ta [tá/t’á] tha [tʰá/θ̠á] da [dà/ð̠à] na [nà]
pa [pá/p’á] pha [pʰá/ɸá] ba [bà/βà] ma [mà]
tsa [tsá/ts’á] tsha [tsʰá/ɾ̞̊á] dza [dzà/ɾ̞à] wa [wà]
zja [ʑà/ʑːà] za [zà/zːà] ‘a [ɦà/ɦːà] ja [jà]
ra [rà] la [là] sja [ɕá] sa [sá]
ha [há] ’a [ʔá]

བོད་སྐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས།

རྩོམ་སྒྲིག

བོད་སྐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནང་ཁུལ་གྱི་ཡུལ་སྐད་དབྱེ་བ།

བོད་སྐད་ནི་ཡུལ་ཁག་ལྔའི་ནང་གི་ཡུལ་མིས་བེད་སྤྱོད་བྱེད། བོད། འབྲུག བལ་པོ། རྒྱ་གར། པ་ཀི་སི་ཐན་བཅས་ཡིན། བོད་སྐད་ནང་ཁུལ་ལ་ཡུལ་སྐད་མི་འདྲ་བ་ཆེ་ཁག་ཁ་ཤས་ཤིག་གཤམ་དུ་བཀོད་ཡོད། དེ་ནི་ངའི་བློ་ངོར་ཡོད་ཚད་རགས་བསྡུས་ཀྱིས་བཀོད་པ་ཙམ་ལས་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཐུབ་མེད། སྣོན་འཕྲི་དང་། མིང་འདོགས་སྟངས། དབྱེ་བ་དགར་སྟངས་སོགས་ལ་བསམ་འཆར་འདོན་རོགས།

• དབུས་སྐད། ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་ཁོང་གཏོགས་ཀྱི་རྫོང་ཁ་ཤས། • གཙང་སྐད། གཞིས་རྩེ་ས་ཁུལ། • ཀོང་པོའི་སྐད། ཉིང་ཁྲི་ས་ཁུལ། • སྟོད་སྐད། མངའ་རིས་ཁུལ། • ལྷོ་ཁའི་སྐད། ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ། • ཧོར་སྐད། ནག་ཆུ་ཁུལ། • ཁམས་སྐད། ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ། དཀར་མཛེས་ཁུལ། ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ། བདེ་ཆེན་ཁུལ། ཁམས་སྐད་བཤད་མཁན་ནི་ད་དུང་ཀན་ལྷོ་ས་ཁུལ་ཅོ་ནེ་དང་མངའ་རིས་ཁུལ་དགེ་རྩེ་རྫོང་སོགས་སུ་ཡང་ཡོད། • ཨ་མདོའི་སྐད། མཚོ་ཤར་ཁུལ། མཚོ་ལྷོ་ཁུལ། མཚོ་ནུབ་ཁུལ། མཚོ་བྱང་ཁུལ། རྨ་ལྷོ་ཁུལ། མགོ་ལོག་ཁུལ། ཀན་ལྷོ་ཁུལ། རྔ་བ་ཁུལ། ད་དུང་དཀར་མཛེས་ཁུལ་གྱི་གསེར་རྟ། ལི་ཐང་། དཔལ་ཡུལ་སོགས་འབྲོག་སྡེ་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཨ་མདོའི་སྐད་རྒྱག་མཁན་ཡིན།

• རྫོང་ཁ། རྫོང་ཁ་ནི་འབྲུག་གི་གཞུང་སྤྱོད་སྐད་ཡིན། རྫོང་ཁག་ཉི་ཤུའི་ནང་གི་རྫོང་ཁག་བརྒྱད་དེ། ཐིམ་ཕུ། སྤ་གྲོ། པུ་ན་ཁ། དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་། སྒར་ས། ཧའེ། རྡ་གར་ན། ཆུ་ཁ་བཅས་ཀྱིས་ཡུལ་སྐད་ཡིན། • ཁྱོད་ཅ་ང་ཁ། ལྷུན་རྩེ་དང་མོན་སྒར་རྫོང་སོགས། • ལ་ཁ། དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་གི་སྡེ་ཚོ་ཁ་ཤས། • མེ་རག་ས་སྟེང་འབྲོག་སྐད། བཀྲ་ཤིས་སྒང་གི་འབྲོག་སྡེ་ཁག་གཅིག • དུར་གྱི་འབྲོག་སྐད་དམ་འབྲོག་སྐད། བུམ་ཐང་གི་འབྲོག་པ་ཁག་གཅིག

• ཤར་པའི་སྐད། ཤར་པའི་སྐད་ནི་རི་བོ་ཇོ་མོ་གླང་མ་དང་གངས་ཅན་མཛོད་ལྔའི་འགྲམ་རྒྱུད་ཀྱི་སྡེ་ཚོ་ཁག། དེ་ཡང་ཤར་ཁུམ་བུ། རྡོ་ལ་ཁ། ཏྲ་པོལ་ལྗོངས། སན་ཁུ་ཝ་ས་སྦ། སེན་དྷུ་པལ་ཅོག་སོགས་དང་ད་དུང་བོད་ཀྱི་འགྲམ་ས་ཁུལ་དུ་ཡང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཡོད། • དོལ་བོའི་སྐད། དོལ་བོ་རྫོང་། • གློ་བོའི་སྐད། གློ་སྨིན་ཐང་རྫོང་། • གྲོག་པོ་སྒོ་ལའི་སྐད། ཏྲ་པོལ་ལྗོངས་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་ཚོ་ཁ་ཤས་ཤིག

• འབྲས་ལྗོངས་སྐད། འབྲས་ལྗོངས་སམ་སི་ཀིམ་མངའ་སྡེའི་ཁུལ།• ལ་དྭགས་སྐད། འཇམ་མུ་ཀ་ཤི་མིར་མངའ་སྡེའི་ལ་དྭགས་རྫོང་། སྐར་རྒེལ་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་ཟངས་དཀར་སོགས། • པུ་རིག་སྐད། ལ་དྭགས་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་ཚོ་ཁ་ཤས། • སྤི་ཏི་སྐད། ཧི་མ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་ཁོངས་ལ་ཧུལ་དང་སྤི་ཏི་སོགས། • གར་ཞྭ་སྐད། ལ་ཧུལ་དང་སྤི་ཏི། • ཉམ་སྐད། ཁུ་ནུ་རྫོང་།

པ་ཀི་སི་ཐན།

རྩོམ་སྒྲིག

• སྦལ་ཏིའི་སྐད། སྦལ་ཏི་སི་ཐན་དང་རྒན་ཆེ་སོགས་པ་ཀི་ཐན་གྱི་བྱང་ཕྱོགས་ས་ཁུལ།

ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

རྩོམ་སྒྲིག

༄༅། གངས་ལྗོངས་ཡི་གེའི་སྣང་བྱེད་ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊ་མཆོག་གིས་རྒྱལ་པོའི་བཀའ་བཞིན་ཐུགས་བསྐྱེད་ཀྱི་གོ་ཆ་གྱོན། སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་རི་བོ་ཕྲག་ཏུ་བླང་། དཀའ་ཀྱོག་གི་འཕྲང་ཆེན་དུ་མ་བརྒལ་ཏེ། དུས་རབས་བདུན་པ་ཕྱི་ལོ། ༦༣༣ ལོར་རྒྱ་གར་ལ་བཞུད་ཏེ། འཕགས་ཡུལ་གྱི་མཁས་པ་བྲམ་ཟེ་ལི་བྱིན་སོགས་ཀྱི་མདུན་ཡིག་རིགས་དུ་མར་སྦྱང་བརྩོན་གནང་བ་མ་ཟད། མཐར་བོད་རང་གི་སྐད་གཤིས་དང་མཐུན་པའི་ཡི་གེ་འཐུས་སྒོ་ཇེ་ཚང་དུ་བཏང་བའི་མ་ཕྱི་ནི། ཞང་ཞུང་སྨར་ཡིག་དང་། འཕགས་ཡུལ་གྱི་གུབྟ། ལཉྫ། ཝརྟུ་སོགས་བཤད་སྲོལ་མང་དག་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལེགས་བསྡུས་གནང་ཡོད་པ་སྨོས་མེད་སྙམ་མོ༎

ད་དུང་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པ་དང་བཤད་འོས་པ་ཞིག་ལ། ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་སྔོན་གྱི་སྟག་གཟིག་སྤུངས་སོ་ཆེ་ཆུང་དང་། དེ་རྗེས་སྟོན་པ་གཤིན་རབ་ཀྱིས་ཡིག་རིགས་དྲུག་ཅུ་ནང་ཞིག་གསར་གཏོད་གནང་བའི་གྲས། ཞང་ཞུང་སྨར་ཆེན་དང་། སྨར་ཆུང་། གཟི་ཡིག ལྷ་བབ་ཡི་གེ་སོགས་ད་ཆ་དངོས་སུ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པ་འདི་དག་བོད་ཡིག་ཏུ་ཅི་སྟེ་ངོས་མི་འཇི༹ན༎ ཐོན་མི་ཉིད་ནས་སྲོལ་གཏོད་གནང་བར་དབུ་ཅན་དང་། དབུ་མེད་གཉིས་སུ་ངེས་ལ། ཉིད་ཀྱི་ཕྱག་བཟོའི་དབུ་ཅན་ལ་སྦལ་ནག་ན་ལ་བགྲད་འདྲ་དང་། དེ་རྗེས་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ཡིག་མཁན། རིན་ཆེན་འབར་ཞེས་པས་སོ་ཕག་གཤིབ་འདྲ། ཆབ་དཀར་བེའུ་ཚེས་བྱ་ཕོ་འཇོལ་འདྲ། དགེ་བསྙེན་དཀོན་མཆོག་དབང་གིས་ནས་སྔོན་སེང་དཀར་ཐོག་བཀྲམ་འདྲ། བྷ་ཤོ་ཁྲམ་མཾ་ཤཱཀྱ་དཀོར་གྱིས་མུ་ཏིག་བསྟར་ལ་བརྒྱུས་འདྲ། ཚེ་སྤོངས་བྱང་ཆུབ་ཀྱིས་སྦུར་ནག་བགྲད་འདྲ། འདྲེ་བ་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཉ་མོ་ཆུ་ནང་ནས་ཕྱུང་འདྲ། གྲ་རྒོད་རྣམས་གཉིས་ཀྱིས་སེང་གེ་གནམ་དུ་མཆོང་འདྲ། ཡང་ཡིག་མཁན་ཀ་ཆུང་གིས་སོ་ཕག་གཤིབ་འདྲར་དཔེ་བྱས་པའི་གསར་བཏོད་ལ་ལེབ་ནི་གྲུ་བཞི་བདེ་ལེགས་ཞེས་བྱུང་།

དེ་རྗེས་ཁྱུང་པོ་གཡུ་ཁྲིས་སྔར་ཡོད་ཀྱི་དབུ་ཅན་གྲགས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་ཕྱོགས་བསྡུས་གནང་སྟེ། ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཁོག་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ནས་བཟུང་། ད་བར་དབུ་ཅན་འབྲི་སྟངས་འགྱུར་བ་ཆེར་མ་སོང་། འོན་ཀྱང་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་གྱི་དབུ་ཅན་འབྲི་སྟངས་ལ་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་སྣང་སྟེ། དབུས་གཙང་ཁུལ་དུ་དཀར་ཆ་ལས་ནག་ཆ་ཅུང་ཙམ་ཆེ་ལ་ཡིག་འབྲི་ཚོ་བ་ཡོད། ཁམས་བྲིས་སྡེ་དགེའི་ཤིང་དཔར་ལྟར་ན་དཀར་ནག་ཆ་སྙོམས་ཞིང་བརྗིད་ཉམས་ལྡན། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་མཇུག་ཏུ་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་དང་། རྒན་གྲགས་པ་སོགས་ཀྱི་ཕྱག་རྒྱུན་ལ། ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་དཀར་ཆ་ཆེ་ལ་ནག་ཆ་ཅུང་ཙམ་ཆུང་བ། རྐང་པ་ཤིན་ཏུ་བརྙན་ཞིང་སྦོ་ལྡུམ་པ། དབུ་ཅན་གྱི་མཇེ༹ས་རྩལ་ཡིག་གཟུགས་ལྟར་གྱུར་ཏེ་དེངས་སང་མདོ་ཁམས་གཉིས་སུ་དར་ཁྱབ་ཧ་ཅང་ཆེ།

དེ་བཞིན་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་ཚུན་དབུ་མེད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ལ། ལྡན་མ་རྩེ་མང་གི་ཕྱག་རྒྱུན་ལ་ལྡན་ལུགས་དང་། གཞན་ཡང་ལི་ལུགས་གཉིས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཕྱིན་པར། ཁྱབ་ཆེ་བ་དབུས་བྲིས་དང་། ཁམས་བྲིས་གཉིས། དབུས་བྲིས་སམ་གཞུང་བྲིས་ལ། ཚུགས་རིང་། ཚུགས་ཐུང་། དཔེ་ཚུགས། རྒྱུག་ཡིག་གམ་འཁྱུག འཁྱུག་ཆེན། འབྲུ་ཚ་བཅས་དང་། ཁམས་བྲིས་ཕལ་ཆེ་བ་དཔེ་ཚུགས་ཤས་ཆེ་ལ་ཤིན་ཏུ་འཐད་ལྡན་དུ་མཐོང་། དཔེར་ན་ཁམས་ཁྱུང་པོའི་ཁུལ་དུ་རྒུར་ཚ་དང་། ཁྱུང་བྲིས་རིགས་འགའ་ཤས། ཁམས་ནང་ཆེན་ཉེར་ལྔའི་ཁུལ་དུ་ནང་བྲིས་ནོར་བུ་མ་གཙོས་དཔེ་ཚུགས་རིགས་འདྲ་མིན། ཁམས་སྡེ་དགེའི་བྲིས་ཁྲིག་དང་པད་མ་འཁྱུག མགོ་ལོག་དང་ཨ་མདོའི་ཁུལ་གྱི་དཔེ་ཚུགས་བཅས་ཁྱད་ལྡན་དུ་མ་ཡོད། གཞན་ཡང་མཁས་མཆོག་ལོ་པཎ་རྣམས་ཀྱིས་མཇ༹ད་པའི་བློ་ལྡན་ཡིག་གསར་སྣ་ཚོགས་དང་། ལྷ་བབ་ཡི་གེ མཁའ་འགྲོའི་བརྡ་ཡིག གཏེར་ཡིག་འདྲ་མིན་སོགས་ཡིག་གཟུགས་མི་འདྲ་བ་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་དངོས་སུ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད༎

ཟིན་ཐོ་འམ་དཔྱད་གཞི།

རྩོམ་སྒྲིག

དཔྱད་གཞིའི་དཀར་ཆག

རྩོམ་སྒྲིག

ད་དུང་གཟིགས།

རྩོམ་སྒྲིག

ཕྱི་ཕྱོགས་དྲ་མཐུད།

རྩོམ་སྒྲིག